a)Quy luật chuyển hóa từ những sự thay đổi về lượng thành những sự thay đổi về chất và ngược lại

Quy luật chuyển hóa từ những sự thay đổi về lượng thành những sự thay đổi về chất và ngược lại là một trong ba quy luật cơ bản của phép biện chứng duy vật nói lên con đường của sự phát triển

 -Khái niệm chất, lượng

Chất  là  chỉ tính quy định vốn có của sự vật, hiện tượng; là sự thống nhất hữu cơ các thuộc tính cấu thành nó,những yếu tố cấu thành sự vật, nói lên nó là gì, phân biệt nó với cái khác.

Chất biểu hiện tính chỉnh thể, tính xác định và tính toàn vẹn của sự vật. Đặc trưng cơ bản của chất là “tính quy định”

 Chất là thể thống nhất của các thuộc tính, trong đó có những thuộc tính cơ bản và không cơ bản, vậy chỉ khi các thuộc tính cơ bản thay đổi thì sự vật mới thay đổi về chất.

Chất cũng là hệ thống quan điểm của sự vật, cho nên chất không phải là giới hạn tách biệt tuyệt đối sự vật với cái khác.

-Lượng  là tính quy định  của sự vật nói lên quy mô, trình độ phát triển của nó, biểu thị con số các thuộc tính, các yếu tố cấu thành sự vật. Như vậy, lượng của sự vật nói lên kích thước, quy mô tốc đọ, trình độ vận động. Vì vậy, nó thường được biểu thị bằng con số và các đại lượng.

Lượng nói lên liên hệ, sự giống nhau một số mặt cuả sự vật

 Có nhiều tính quy định về lượng, sự vật càng phức tạp thì tính quy định về lượng cũng càng phức tạp.

-Mối quan hệ biện chứng giữa chất và lượng:

Mọi sự vân động và phát triển của sự vật đều diễn ra thông qua sự tác động phổ biến giữa chất và lượng . Tác động biên chứng giữa chất và lượng diễn ra như sau:

  Mọi sự vật, hiện tượng hay quá trình đều là những thể thống nhất của chất và lượng. Khi sự vật đang tồn tại một cái xác định, đang ổn định tương đối thì chất và lượng thống nhất với nhau trong một giới hạn nhất định.

Sự nhảy vọt của lượng sẽ dẫn đến sự chuyển hoá căn bản về  về chất. Chất cũ mất đi chất mới ra đời. Giới hạn mà tại đó có sự nhảy vọt của lượng làm cho sự vật thay đổi căn bản về chất gọi là “điểm nút”.

 Sự chuyển hóa từ chất cũ sang chất mới, gọi là bước nhảy. Đây là bước ngoặt căn bản trong sự phát triển của của sự vật

Mối quan hệ biện chứng giữa chất và lượng còn có chiều ngược lại.

Ý nghĩa phương pháp luận

   Nghiên cứu quy luật lượng chất, cho ta nắm được cách thức phổ biến của mọi sự phát triển, Sự chuyển hóa của chất chỉ diễn ra trong điều kiện lượng đã tích lũy đến điểm nút. Vì vậy, trong hoạt động thực tiễn muốn tạo ra bước nhảy cần phải có quá trình tích lũy của lượng.

   Phải có thái độ khách quan, khoa học trong khi phân tích các bước nhảy, đồng thời phải có quyết tâm thực hiện bước nhảy khi có điều kiện thích hợp.

b) Quy luật thống nhất và đấu tranh của các mặt đối lập:

- Quy luật thống nhất và đấu tranh của các mặt đối lập (gọi tắt là quy luật mâu thuẫn) là quy luật cơ bản nhất của phép biện chứng duy vật,nói lên nguồn gốc và động lực của  sự phát triển.

- Khái niệm mâu thuẫn biện chứng:

 Mâu thuẫn biện chứng là “sự tác động lẫn nhau giữa các mặt, các khuynh hướng đối lập nhau tồn tại vốn có trong các sự vật, hiện tượng và quá trình khách quan; hay nói cách khác, mâu thuẫn biện chứng là sự thống nhất và đấu tranh của các mặt đối lập”.

hóa lẫn nhau trong chỉnh thể cấu thành sự vaaaatjj làm thành mâu thuẫn “.

 Mâu thuẫn biện chứng có đặc điểm sau:

Tính khách quan: các mặt đối lập tạo thành mâu thuẫn, cũng là những yếu tố khách quan, những khuynh hương khách quan thuộc về bản chất của mọi sự vật hiện tượng và quá trình vốn có của thế giới. Vì vậy mâu thuẫn của thế giới mang tính khách quan.

Tính phổ biến: mọi sự vật hiện tương, quá trình của thế giới đều bao hàm mâu thuẫn; không có cái gì trong thế giới mà không bao hàm mâu thuẫn

Tính đa dạng: sự vật hiện tượng nào cũng bao hàm mâu thuẫn,nhưng sự vật khác nhau thì có mâu thuẫn khác nhau, những giai đoạn khác nhau của mỗi sự vật có những mâu thuẫn khác nhau.

 -Quá trình vận động của mâu thuẫn:

Phân tích nội dung của quy luật,thực chất là làm rõ tính chất và những hình thức phổ biến của sự tác động lẫn nhau giữa các mặt đối lập, nhờ đó mà sự vật vận động và phát triển.

Sự thống nhất và đấu tranh của các mặt đối lập

Thống nhất của các mặt đối lập  có nghĩa là hai mật đối lập liên hệ ràng buộc quy định lần nhau, mặt này lấy mặt kia làm tiền đề, làm điều kiện tồn tại của mình. Sự thống nhất của các mặt đối lập có biểu hiện như sau:

Các mặt đối lập cấu thành sự vật như một chỉnh thể,sự thống nhất của các mặt đối lập vì vậy biểu hiện ra ở tính chỉnh thể(tính thống nhất) của sự vật.

Để cho sự vật là một chỉnh thể , các mặt đối lập phải ràng buộc,quy điịnh lẫn nhau, nương tựa nhau.

Sự thống nhất của các mặt đối lập còn được biểu hiện là “ sự phù hợp,sự đồng nhất,tác dụng ngang nhau”.

Đấu tranh của các mặt đối lập  được hiểu là sự chế định, hạn chế lẫn nhau, sự bài trừ, phủ định lẫn nhau, trong bản chất, trong xu hướng của các yếu tố các mặt đối lập xảy ra, trước hết chúng phải có liên hệ quy định lẫn nhau.

Trong mâu thuẫn đấu tranh của các mặt đối lập là tất yếu và tuyệt đối,vì các mặt đối lập chế định nhau luôn luôn có xu hướng trái ngược nhau.

Đấu tranh của các mặt đối lập là một quá trình vận động và phát triển của mâu thuẫn và của sự vật, mà vận động của nó là đấu tranh giữa các mặt đối lập.

Thông qua thống nhất và đấu tranh giữa các mặt đối lập còn có sự “chuyển hóa” – như là một hình thức tác động phổ biến của các mặt đối lập.

Chuyển hóa của các mặt đối lập

Chuyển hóa của các mặt đối lập  được biểu hiện là sự thay đổi vị trí, tính chất của nhau, sự trở thành nhau, sự giải quyết đối lập và xung đột dẫn đến sự thống nhất mới với mâu thuẫn mới

Sự chuyển hóa còn có nghĩa là mặt đối lập này trở thành mặt đối lập kia, trở nên đồng nhất với nhau hoặc cả hai cũng bị xóa bỏ trong cuộc đấu tranh giữa chúng, biểu hiện này thượng xáy ra trong giai đoạn giải quyết mâu thuẫn.

Ý nghĩa phương pháp luận

Nghiên cứu quy luật này chúng ta rút ra một số kết luận sau đây:

Thừa nhận mâu thuẫn là bản chất vốn có của khách quan của mọi sự vật. Cần phân tích thật cụ thể một mâu thuẫn cụ thể và tìm cách giải quyết cụ thể đối với từng mâu thuẫn. Yêu cầu này đồi hỏi các nguyên tắc phân tích mâu thuẫn sau đây:

Sự vật khác nhau,quá trình khác nhau có mâu thuẫn khác nhau

Mỗi sự vật hay quá trình thì có nhiều mâu thuẫn, mỗi mâu thuẫn lại có đặc điểm và vai trò riêng đối với sự vận động và phát triển của sự vật.

Mỗi mâu thuẫn có nhiều giai đoạn, mỗi giai đoạn thì mâu thuẫn và mỗi mặt đối lập của mâu thuẫn cũng biểu hiện những đặc điểm riêng.

C) Quy luật của sự phủ định:

Quy luật của sự phủ định là một trong ba quy luật của phép biện chứng duy vật,nói lên khuynh hướng của sự phát triển.

-Khái niệm phủ định biện chứng:

Phủ định theo quan niệm thông thường,đó là sự xóa bỏ một sự vật, một quan điểm…, biểu hiện ra dưới hình thức cái này thay thế cái kia

 Phủ định biện chứng là thay thế cái cũ bằng cái mới, cái kém hoàn thiện bằng cái hoàn thiện hơn, trên cơ sở giải quyết mâu thuẫn trong bản chất của sự vật hiện tượng và thong qua những bước nhảy về chất nhờ sự tích lũy của lượng đạt tới điểm nút.

-Phủ định biện chứng có những đặc điểm cơ bản sau đây:

Tính khách quan: Phủ định biện chứng mang tính khách quan, tất yếu đối với sự phát triển của thế giới, đó là sự phủ định tự thân của thế giới.

-Tính kế thừa: Cái mới ra đời thông qua phủ định cái cũ, thì không đoạn tuyệt hoàn toàn với cái cũ mà có sự kế thừa những gì còn tích cực của cái cũ.Vì vậy sự kế thừa trong phủ định biện chứng là sự kế thừa có phê phán, là sự “lọc bỏ” tất cả những gì mà sự phát triển trước đó đã đạt được

-Nội dung của quy luật phủ định của phủ định

Trong một chu kỳ phát triển, về căn bản phải có ít nhất hai lần phủ định biện chứng. Phủ định lần thứ nhất, làm cho sự vật trở thành đối lập với cái ban đầu; phủ định lần thứ hai làm kết thúc một chu kỳ phát triển, sự vật có lặp lại,tái hiện lại một số đặc điểm của cái ban đầu trên cơ sở mới, trên quy mô, trình độ và chất lượng mới, được gọi là phủ định của phủ định.

Phủ định của phủ định có những đặc điểm sau đây:

Là phủ định căn bản lần thứ hai trong một chu kỳ phát triển nhưng cũng là phủ định cuối cùng trong chu lỳ đó, làm bước kết thúc chu kỳ đó.

Là phủ định làm cho sự vật bước lên giai đoạn cao hơn về mọi mặt nhưng trong giai đoạn mới này sự vật có lặp lại không nguyên xi,không hoàn toàn mà có cải biến một số mặt, một số đặc điểm ban đầu.

Ý nghĩa phương pháp luận

Nội dung quy luật cho thấy: sự phát triển là một quá trình có khuynh hướng biện chứng, không theo đường thẳng mà theo đường xoáy ốc.

Quy luật giúp chúng ta có quan điểm biện chứng về cái mới. Cái mới ra đời là bước phát triển hợp quy luật của hiện thực khách quan, là giai đoạn cao về chất trong sự phát triển, nhưng cái mới có kế thừa tất cả những gì còn tích cực, còn phù hợp với cái cũ. Cái mới ra đời hợp quy luật của sự phát triển, nó sẽ chiến thắng trong cuộc đấu tranh của chống lại cái lạc hậu, bảo thủ. Song, như Lênin đã chỉ rõ “trong lúc cái mới vừa nảy sinh thì cái cũ trong thời gian nào đó còn mạnh hơn”, cho nên thái độ khách quan,khoa học trong thực tiến là phải ủng hộ và bảo vệ cái mới chống cái lạc hậu, cái bảo thủ.