Câu 24: NGOẠI ỨNG TÍCH CỰC VÀ TIÊU CỰC VỚI SỰ KÉM HIỆU QUẢ?

Trả lời

1) Những ngoại ứng tiêu cực và sự kém hiệu quả.

- Những ngoại ứng là tiêu cực khi hoạt động của bên này áp đặt cho cho chi phí bên khác phải chịu.

- Vì không được phản ánh trong giá cả thị trường, những ngoại ứng có thể là nguồn gốc của sự kém hiệu quả kinh tế. Để thấy tại sao chúng ta xét ví dụ sau:

* Giả sử có một nhà máy sản xuất thép tuồn nước thải vào con sông:

+ Sơ đồ thể hiện:

+ Trong đó:

P: là mức chi phí phải bỏ ra.

Q: là số lượng chất thải nhà máy thải xuống dòng sông.

MC: là chi phí biên để khắc phục.

MEC: là chi phí ngoại ứng biên.

MSC: là chi phí xã hội biên.

* Giả sử 1 hãng có hàm sản xuất không đổi. Vì vậy nó chỉ có thể làm giảm nước thải tuồn vào dòng sông bằng cách giảm sản lượng của nó. Vì vậy với giá thép trên thị trường là P1 và chi phí biên để sản xuất của hãng là MC, hãng sẽ tối đa hoá được lợi nhuận bằng cách sản xuất đầu ra Q1. Nhưng vì đầu ra của hãng thay đổi nên chi phí biên áp đặt cho dân cư ở dọc hai bên bờ sông thay đổi. Chi phí này gọi là chi phí ngoại ứng biên (MEC). Đường MEC dốc lên trên về phía bên phải. Vì hãng sản xuất càng nhiều thì chi phí biên ngoại ứng càng tăng. Nếu xét ở quan điểm xã hội đầu ra Q1 của hãng là quá nhiều. Đầu ra hiệu quả ở đây phải là ở mức mà ở đó giá bằng chi phí xã hội biên (P1 = MSC). Chi phí xã hội biên được xác định bằng tổng của chi phí biên sản xuất cộng với chí phí biên ngoại ứng (MSC=MEC+MC). Đường chi phí xã hội biên cắt giá cả P1 ở mức Q*. Vì mức đầu ra Q*

+ Sơ đồ cho toàn ngành:

* Tương tự xét cho toàn ngành chúng ta cũng thấy như vậy (toàn ngành sản xuất quá nhiều so với đầu ra hiệu quả xã hội). Trong đồ thị đường MCI là đường cung của ngành thép và có chi phí biên ngoại ứng gắn liền với đầu ra của ngành là MECI. Đường chi phí biên xã hội được xác định bằng: chi phí biên ngoại ứng của ngành cộng với chi phí biên sản xuất của ngành (MSCI = MECI + MCI) Đầu ra của ngành là mức sản lượng Q1. Và khi đó giá bán là P1. Nhưng đầu ra có mức hiệu quả xã hội lại là Q*, chính là giao điểm của đường cầu và đường chi phí biên xã hội. Vì vậy đầu ra của ngành quá lớn và nó gây ô nhiễm do thải quá nhiều nước thải vào sông. Điều này dẫn đến sự vô hiệu quả. Nguồn gốc của sự vô hiệu quả là định giá sản phẩm không thích hợp hay nói cách khác, giá cả P1 là quá thấp, nó chỉ mới phản ánh chi phí biên xã hội chứ chưa phản ánh chi phí biên ngoại ứng. Và chỉ ở mức giá P* hãng mới sản xuất đầu ra có hiệu quả. Chi phí xã hội về sự vô hiệu quả đó được xác định bằng chênh lệch giữa chi phí biên xã hội và đường cầu của tất cả những sản phẩm vượt quá hiệu quả. Trên đồ thị nó được thể hiện bằng diện tích của hình nằm giữa đường MSC và đường cầu. Từ mức sản lượng Q* đến Q1.

2) Những ngoại ứng tích cực và sự kém hiệu quả.

- Những ngoại ứng là tích cực khi hoạt động của bên này làm lợi cho bên kia.

- Những ngoại ứng tích cực cũng có thể đưa lại kết quả là sản xuất quá ít.

- Ví dụ: Về một người chủ sở hữu một ngôi nhà và có ý định sửa sang lại ngôi nhà ấy. Việc này không những mang lại lợi ích cho bản thân họ mà còn mang lại lợi ích cho những người khác.

+ Sơ đồ thể hiện:

+ Trong đó: MEB: là lợi ích biên ngoại ứng.

MSB: là lợi ích xã hội biên.

- Với đường cầu là D đo lợi ích sửa chữa ngôi nhà, người chủ sở hữu ngôi nhà sẽ chọn mức sửa chữa là Q1. Đó là giao điểm của đường cầu với giá. Nhưng việc sửa chữa ngôi nhà còn làm lợi cho những người xung quanh và được thể hiện bằng đường lợi ích biên ngoại ứng MEB. Đường này đi nghiêng xuống dưới về phía phải bởi vì việc sửa chữa càng nhiều thì lợi ích biên ngoại ứng càng giảm. Vì vậy lợi ích của việc sửa chữa ngôi nhà được đánh giá bằng lợi ích biên xã hội (MSB). Và được xác định bằng cách cộng lợi ích biên của cá nhân (được thể hiện bằng đường cầu) với đường lợi ích biên ngoại ứng. Mức đầu ra có hiệu quả ở đây là Q* được xác định bằng giao điểm của lợi ích biên xã hội với giá để sửa chữa ngôi nhà. Sự vô hiệu quả xuất hiện bởi vì người sở hữu ngôi nhà không giành được tất cả lợi ích của việc sửa chữa. Và giá P1 là quá cao, không động viên việc sửa chữa đạt đến mức như xã hội mong muốn. Vì vậy một giá thấp hơn là cần thiết để động viên việc sửa chữa có hiệu quả (giá thấp hơn ở đây là P*).