Thư viện Trung tâm Sài Gòn, cuối tháng Chín năm 1945, mưa như trút. Mái ngói cũ loang lổ nước, tường vôi nứt rạn, từng kệ sách ẩm mùi giấy mục. Ngoài kia, quân Pháp đang thiết lập lại vành đai kiểm soát – bên trong, tiếng lật sách vẫn vang lên, nhỏ như hơi thở.

Amy Marchand, lúc ấy vừa đến Sài Gòn chưa tới hai tuần, cầm trên tay danh mục sách bị cấm theo lệnh kiểm duyệt. Cô mặc quân phục gọn ghẽ, găng tay da đã cởi bỏ, cổ áo sơ mi mở hai nút. Dáng cô nổi bật giữa đám độc giả Việt vì sự lạnh lùng, thẳng lưng và ánh mắt chẳng lạc đi đâu được.

Cô đi ngang dãy bàn dài, định tìm cuốn "Les Misérables" bản tiếng Việt – để so sánh với bản dịch Pháp. Nhưng rồi cô đứng sững lại.

Một cô gái Việt đang ngồi ở cuối phòng, ngay cạnh khung cửa sổ mưa dội. Áo dài trắng, tóc dài buộc gọn, tay trái đặt dưới cằm, tay phải đang viết gì đó trên tờ giấy học trò. Bút máy chấm mực tím. Gương mặt nghiêng nghiêng – vừa trong trẻo, vừa u buồn như tranh lụa.

Ánh nhìn Amy dừng lại lâu hơn cô nghĩ.

Cô gái ấy chợt ngẩng lên. Bắt gặp.

Hai ánh mắt dừng lại. Một người mặc quân phục, một người mặc áo dài trắng. Giữa họ là một dãy bàn dài – và một thời cuộc không thể vượt qua.

Không ai mỉm cười. Chỉ có Amy là người lên tiếng trước, bằng tiếng Việt khá chuẩn:

– Xin lỗi... cô đang đọc gì vậy?

Câu hỏi không mang mệnh lệnh. Nó giống một cánh cửa mở hé.
Cô gái đặt bút xuống, nhìn Amy không chớp mắt:

– Tôi đang đọc một câu hỏi.

Amy hơi nghiêng đầu: – Câu gì vậy?

Cô gái đáp, chậm rãi:

> – "Nếu yêu một người đứng về phía sai, thì trái tim ta cũng có tội hay không?"

Amy khựng lại. Lần đầu tiên trong đời, cô thấy... mình không có câu trả lời.Và như Hai ngày sau, trời vẫn còn mưa. Mưa tháng Chín ở Sài Gòn thường đến bất chợt, dai dẳng như nỗi buồn không tên.

Amy quay lại thư viện, lần này không mặc quân phục mà khoác một chiếc áo măng tô dài, đội mũ beret xám, mang theo một cuốn sách nhỏ được bọc cẩn thận bằng giấy lụa vàng.

Cuốn sách ấy không tên. Bìa trơn, giấy ngà. Nhưng bên trong là một bản dịch tay của La Condition Humaine – “Thân phận con người” – do chính Amy viết lại bằng tiếng Việt, những đoạn cô nghĩ... có thể khiến một người con gái Việt thấu hiểu được trái tim của kẻ từng đứng bên kia chiến tuyến.

Cô không tìm thấy Liên Anh ở thư viện hôm ấy. Chỉ còn những chiếc ghế trống, một góc bàn vẫn còn vết mực tím, như thể ai đó vừa rời đi.

Amy mở sách ra, lặng lẽ kẹp vào đó một mảnh giấy:

> "Nếu cô vẫn còn đọc,
thì xin hãy đọc tôi – giữa những hàng chữ này.
Tôi không biết mình đúng sai ở đâu.
Nhưng nếu có tội, thì tội ấy là: đã nhớ ánh mắt của cô quá lâu."
Cô để cuốn sách lại ở vị trí cũ: cuối dãy, cạnh khung cửa sổ mưa.

Rồi rời đi.

---

Tối hôm đó, Amy nhận được một bức thư tay, không có người gửi, kẹp dưới cửa phòng trọ.

Chỉ một dòng chữ viết bằng mực tím, nắn nót:

> "Người ta chỉ nhớ một kẻ đi chiếm đất, khi hắn để quên trái tim lại nơi vừa bước qua."

Không ký tên. Nhưng Amy biết — đó là câu trả lời.

Và từ đó, câu chuyện bắt đầu thật sự.