KHẢI HUYỀN
(Chương 1-11)

TỔNG QUÁT

Từ thời tiên tri Daniel vào cuối Cựu Ước cho đến thời sách Khải Huyền trong Tân ước, người ta thấy xuất hiện nhiều loại văn bản trình bày các thị kiến. Như thế, các đọc giả vào thời đó đã quen với lối văn này, đang khi thể văn này lại xa lạ với chúng ta ở cuối thế kỷ 20 và đầu thế kỷ 21. Cũng vì thế, sách Khải Huyền có nguy cơ bị vận dụng để trình bày những ý tưởng và quan điểm không phù hợp với giáo huấn của Giáo Hội, vd. loan báo ngày tận thế đã gần kề, kể cả địa điểm và ngày giờ chính xác! Điều lạ là đã nhiều lần loan báo sai nhưng vẫn tiếp tục thu hút được nhiều người tin theo!

Cả sách Daniel và sách Khải Huyền đều được biên soạn nhằm gửi đến cộng đoàn tín hữu đang bị bách hại. Vào thời sách Daniel được viết ra, đế quốc Syria đang thống trị đất Palestina và họ ép buộc dân phải từ bỏ Do thái giáo. Nhiều người đã bị giết vì không tuân theo. Suy tư về ý nghĩa của những hi sinh này đã dẫn đến chỗ hình thành nền thần học về tử đạo, nhìn máu của các vị tử đạo như giá chuộc cho tội lỗi của những người Do thái đã không dám trung thành với tôn giáo của cha ông. Nền thần học này cũng góp phần quan trọng trong Kitô giáo thời sơ khai khi giải thích về ý nghĩa cái chết của Chúa Giêsu. Đó là cái chết cứu độ, chuộc tội cho toàn thế giới. Vì thế, sách Khải Huyền mô tả Chúa Giêsu như vị tử đạo (chứng nhân) trung tín, và tác giả mượn những hình ảnh trong sách Daniel về các vị tử đạo để khuyến khích các Kitô hữu giữ vững can trường trong cơn bách hại. Cũng như vua Antiôkô đã thất bại trong việc tiêu diệt Do thái giáo, thì con thú dữ thời mới là đế quốc Rôma cũng sẽ thất bại trong tính toán của nó nhằm tiêu diệt các Kitô hữu. Hãy để ý hình ảnh trong sách Daniel về “một ai đó giống như Con Người” đang tiến đến ngai toà Thiên Chúa (chương 7). Trong sách Daniel, hình ảnh Con Người nhận quyền thống trị trên toàn thế giới muốn nói đến các vị tử đạo của Israel, nhưng sách Khải Huyền lại áp dụng hình ảnh này cho Chúa Giêsu.

Như thế, đâu là những sứ điệp quan trọng mà sách Khải Huyền muốn trao gửi ?

Trước hết, sách Khải Huyền được gửi đến cộng đoàn tín hữu đang bị bách hại. Câu hỏi lớn nhất là làm sao sống đức tin Kitô giáo trong một môi trường thù nghịch như thế? Vào thời sách Khải Huyền được biên soạn, môi trường thù nghịch là sự bắt bớ và bách hại của đế quốc Rôma đối với các Kitô hữu. Ngày nay, có thể không còn sự bắt bớ và bách hại như thế nhưng không có nghĩa là môi trường sống hôm nay hoàn toàn thuận lợi cho các Kitô hữu. Hãy thử nhìn vào cuộc sống xã hội, kể cả đường lối của các nhà cầm quyền, xem có phù hợp với những giá trị Phúc âm không. Cách nào đó, ta vẫn phải sống trong môi trường thù nghịch với Phúc âm, và vì thế, sứ điệp của sách Khải Huyền vẫn còn thiết thực cho ta.

Không những để bảo toàn đức tin, sách Khải Huyền còn thúc bách ta làm chứng cho đức tin. Làm chứng bằng cuộc sống trung tín với Chúa Giêsu và Tin Mừng của Người. Trong thời đại ngày nay, ta còn cần phải làm chứng bằng cách cho người khác biết lý do tại sao ta tin và hi vọng. Muốn như thế, chính mình phải không ngừng đào sâu đức tin về mặt thiêng liêng cũng như về mặt tri thức.

Cuối cùng, sách Khải Huyền thúc đẩy chúng ta giã từ sự bi quan để bước đi trong niềm lạc quan được xây dựng vững chắc trên cơ sở đức tin và đức cậy. Đối diện với những cái ác dường như đang tràn ngập trong đời, như bao người khác, ta cũng dễ rơi vào thái độ bi quan vì nghĩ rằng mọi sự đã được an bài, không thể thay đổi điều gì; từ đó rơi vào thái độ bi quan, thất vọng. Thế nhưng Kitô hữu đích thực là người xác tín rằng Chúa Kitô đã chiến thắng tử thần, và tiếng nói cuối cùng không phải là sự chết mà là sự sống, không phải hận thù mà là tình yêu, vì thế ngay giữa những thử thách và đau thương của cuộc sống, người Kitô hữu được mời gọi bước tới trong tin tưởng và cậy trông : Marana tha, Lạy Chúa Giêsu, xin ngự đến.

THƯ CHO CÁC GIÁO HỘI (1,9 – 3,22)

Trong phần này, có 7 lá thư cho 7 giáo hội : Ephêsô (2, 1-7), Smyrna (2, 8-11), Pergamô (2, 12-17), Thyatira (2, 18-29), Sardis (3, 1-6), Philadelphia (3, 7-13), Laođicêa (3,14-22). Mỗi thư đều được trình bày theo cấu trúc tương tự :
1. Lệnh phải viết : “Hãy viết cho thiên thần của Hội Thánh …”
2. Công thức trình bày Chúa Giêsu như Đấng ban sứ điệp : “Đây là lời của Đấng …”
3. Phần chính khởi đầu bằng lời “Ta biết” với những yếu tố chính : “Ta biết” tình hình của cộng đoàn – “Nhưng Ta chống lại ngươi…” – Mệnh lệnh hoán cải – Lời hứa và khuyến khích.
4. Kêu gọi hãy nghe : “Ai có tai thì hãy nghe…”
5. Phần thưởng cho người chiến thắng.

Trong sách Khải Huyền, số 7 mang tính biểu tượng. Một vài tác giả cổ xưa giải thích số 7 tượng trưng cho 7 hành tinh. Hoàng đế Rôma được mô tả như người nắm giữ 7 ngôi sao (7 hành tinh), diễn tả quyền thống trị phổ quát. Do đó, hình ảnh Chúa Giêsu cầm 7 ngôi sao (1,16) diễn tả quyền thống trị của Chúa, đồng thời là một thách thức với quyền bính của hoàng đế Rôma lúc đó. Trong văn mạch của chương I Khải Huyền, số 7 ở đây nói đến 7 giáo hội (câu 20).

Khi trình bày về Chúa Giêsu, tác giả vận dụng nhiều hình ảnh trong Cựu Ước để làm nổi bật thần tính và quyền bính của Chúa, đặc biệt là hình ảnh Con Người trong Daniel 7,13-14 và hình ảnh Thiên Chúa, Vị Trưởng Lão, trong Daniel 7,9-10. Những hình ảnh này muốn nhấn mạnh Chúa Giêsu là Đấng thuộc thiên giới, Người vừa là nguồn mạc khải vừa thống trị toàn thể vũ trụ. Lưỡi gươm phóng ra từ miệng Người (1,16) có lẽ ám chỉ lưỡi gươm Lời Chúa (x. Is 49,2).

Phản ứng đầu tiên của tác giả là sợ hãi, cũng là phản ứng được nhấn mạnh trong nhiều thị kiến Cựu Ước (Is 6,5; Ez 1,28 Daniel 8,18). Sau đó là sự trấn an : “Đừng sợ. Ta là Đầu và là Cuối… Ta đã chết và nay Ta sống đến muôn thưở muôn đời”. Chủ đề Sống – Chết là chủ đề xuyên suốt sách Khải Huyền. Chúa Giêsu đã chết nhưng nay Người sống. Còn những kẻ bất trung có thể đang sống nhưng sau này sẽ chết khi bị kết án. Nếu người Kitô hữu xác tín rằng cái chết và sự phục sinh của Chúa Kitô đã đảo lộn hai cực sống chết (sống thành chết – chết thành sống) thì chúng ta sẽ thoát được nỗi âu lo sợ hãi. Điều quan trọng là trung tín với Đấng đã chết nhưng nay đang sống và là Đấng Hằng Sống.

Mặc dù những lá thư được gửi đến cho những cộng đoàn cụ thể nhưng thật ra những vấn đề được đề cập đến ở đây là những vấn đề chung cho toàn thể Giáo Hội cũng như cho đời sống thiêng liêng của mỗi Kitô hữu. Vì thế, đọc lại từng lá thư để khám phá những khuyết điểm của mình mà sửa đổi là điều rất hữu ích.

Những khuyết điểm cần cảnh giác :
– Đánh mất tình yêu thưở ban đầu (2,4)
– Sợ đau khổ (2,10)
– Chạy theo lề thói ngoại giáo (2,14)
– Gian dâm và ăn đồ cúng (2,20)
– Đang sống mà thực ra đã chết (3,1)
– Dối trá (3,9)
– Chẳng nóng chẳng lạnh (3,16)

BẢY ẤN (4,1 – 8,5) và BẢY TIẾNG KÈN (8,6 – 11,19)

Trong phần này, có rất nhiều thị kiến chồng chéo lên nhau. Điều cần ghi nhận là theo quan điểm của tác giả cũng như đọc giả lúc đó, tất cả những thị kiến này đã được thực hiện rồi. Khi trình bày các thị kiến, tác giả không nhắm mục đích tiên báo những biến cố lịch sử sẽ xẩy ra vào thời đại sau này. Vì thế, nên tránh sử dụng những hình ảnh và thị kiến này để giải thích những biến cố trong thời hiện tại. Sách Khải Huyền chỉ muốn nhấn mạnh với chúng ta rằng : Thiên Chúa là Đấng làm chủ lịch sử và chính Ngài sẽ xét xử mọi sự. Chân lý đó đã được thực hiện trong thời của tác giả và chân lý ấy vẫn mãi trường tồn, bất kể lịch sử nhân loại diễn tiến ra sao. Vì thế, điều quan trọng là trong mọi hoàn cảnh, hãy giữ niềm trung tín với Thiên Chúa.

KHẢI HUYỀN

(Chương 12-22)

NGƯỜI PHỤ NỮ VÀ CON MÃNG XÀ (12,1-18)

1. Người phụ nữ

Từ lâu, hình ảnh người phụ nữ trong chương 12 đã được các Kitô hữu đồng hoá với Đức Maria, tuy nhiên nên hiểu là Gíao Hội, Dân Chúa, “những người còn lại trong dòng dõi bà, là những người tuân theo các điều răn của Thiên Chúa và giữ lời chứng của Đức Giêsu” (câu 17). Những chi tiết trong thị kiến như mặc áo mặt trời, chân đạp mặt trăng, triều thiên 12 ngôi sao… là những chi tiết được tác giả rút ra từ những truyền thuyết của các dân cũng như những hình ảnh Thánh Kinh (vd. Anh sáng Chúa, 12 chi tộc…). Người con được sinh ra là Đấng Mêsia, Đấng “sẽ dùng trượng sắt mà chăn dắt muôn dân” (câu 5).

2. Mãng xà

Con mãng xá được mô tả ở đây giống như trong Daniel 7,7; 8,10 : nhiều đầu tượng trưng nhiều vương quốc; đuôi quét tinh tú nói đến tính huỷ diệt của nó. Mãng xà là biểu tượng sự thù nghịch chống đối Thiên Chúa.

3. Trốn vào sa mạc (12,6)

Tiên tri Elia ngày xưa nhiệt thành làm chứng cho Chúa và bị bà hoàng Jezabel săn đuổi, phải trốn vào hoang địa (1V 17,1-7; 19,5-7). Người phụ nữ ở đây cũng phải trốn vào sa mạc trước sự tấn công của con mãng xà, ở đó “Thiên Chúa đã dọn sẵn cho bà một chỗ ở để bà được nuôi dưỡng ở đó” (12,6).

4. Giao chiến trên trời

Cuộc chiến của Kitô hữu với sự ác đã bắt nguồn từ cuộc chiến giữa Tổng lãnh thiên thần Micae và Satan. Satan bị đuổi khỏi trời nhưng nó tiếp tục tấn công tín hữu trên trái đất, là “những người tuân theo các điều răn của Thiên Chúa và giữ lời chứng của Đức Giêsu” (12,17). Vì thế, dù sống trong hoàn cảnh nào, nếu muốn thuộc về Chúa trọn vẹn, người Kitô hữu phãi chấp nhận chiến đấu, cuộc chiến nội tâm liên lỉ. Người Kitô hữu bước vào cuộc chiến đó với niềm tin tưởng lạc quan, vì nếu Tổng lãnh thiên thần Micae đã thắng Satan, thì chắc chắn chúng ta cũng sẽ thắng. Micae vẫn được coi là người canh giữ Dân Chúa và là đối thủ của Satan (Dan 10,13,21; 12,1). Hình ảnh Người phụ nữ “được ban cho cánh đại để bay vào sa mạc” diễn tả sự che chở của Chúa (Xh 19,4; Dnl 32,11), và người Kitô hữu luôn vững tâm tin tưởng vào tình thương che chở này trong mọi hoàn cảnh.

TRỜI MỚI ĐẤT MỚI (chương 21)

1. Trời mới đất mới (21, 1-5)

Tác giả trình bày thị kiến về trời mới đất mới, thay thế thế giới cũ đã qua đi: “trời cũ đất cũ đã biến mất, và biển cũng không còn nữa” (Kh 21,1; xem Isaia 65,17). Đó là một thế giới lý tưởng: “Sẽ không còn sự chết, cũng chẳng còn tang tóc, kêu than và đau khổ nữa, vì những điều cũ đã biến mất” (Kh 21, 4). Trung tâm của thế giới mới là thành thánh Giêrusalem (x. Is 52,1-3), “nhà tạm Thiên Chúa ở giữa loài người” (Kh 21,3). Tiếng nói từ trên ngai phán rằng mọi lời hứa của Thiên Chúa nay được hoàn thành: “Này đây Ta đổi mới mọi sự” (21,5). Trong Isaia 43, 18-19, Chúa phán bảo Israel đừng nhớ lại những chuyện cũ vì Ngài đang thực hiện “điều mới”. Ở đây, sách Khải Huyền công bố lời hứa đó được hoàn thành.

2. Giêrusalem mới, tân nương của Chiên Con (21,9-21)

Những hình ảnh trong thị kiến này được rút ra từ sách Ezekiel: thành được xây trên núi (Ez 40, 2), tràn ngập vinh quang Thiên Chúa (43, 2-4), những chi tiết về tường thành (48, 31-35). Các thiên thần canh giữ cửa cũng đã có trong Ez 49,12. Trong sách Ezekiel, 12 cửa tượng trưng cho 12 chi tộc Israel, còn trong sách Khải Huyền, 12 cửa tượng trưng cho 12 tông đồ. Cũng giống như trong sách Ezekiel chương 40, thiên thần lấy thước đo cửa và tường thành. Việc đo đạc này muốn đề cao kích thước hoàn hảo của thành thánh.

3. Thiên Chúa hiện diện trong thành (21,22-27)

Cùng với những chi tiết được rút ra từ sách Ezekiel, ở đây, sách Khải Huyền trình bày một chi tiết hoàn toàn khác và là điều hết sức quan trọng, đó là “trong thành, không có đền thờ” (Kh 21, 22) vì “Đức Chúa, Thiên Chúa toàn năng, và Con Chiên là Đền Thờ của thành”. Sự hiện diện của Thiên Chúa và Chiên Con làm cho cả thành là đền thờ. Sau đó, tác giả vận dụng Isaia 60, 1-20 để mô tả: Vinh quang Chúa tràn ngập đến độ không cần các thiên thể chiếu sáng (Is 60,19-20); các vua chúa trần gian đem kho tàng vinh quang tới; cửa thành không đóng vì chẳng có đêm; những gì ô uế không được vào thành, chỉ có người công chính sống trong đó (21, 27).

4. Nước và cây sự sống (22,1-5)

Thị kiến về Giêrusalem mới được kết thúc bằng những hình ảnh về phúc lành và sự bất tử dành cho những người sống trong đó. Nước chảy ra từ ngai của Thiên Chúa và Chiên Con (22,1) nhắc lại dòng nước chảy ra từ đền thờ trong Joel 4,18 cũng như Ezekiel 47. Cây sự sống trong sách Sáng Thế 2,9 được phối hợp với cây bên dòng suối trong Ezekiel 47,12. Lá của những cây này được dùng làm thuốc chữa lành cho dân ngoại (22, 2). Cũng như những gì ô uế không được đưa vào thành thánh, thì cũng không còn lời nguyền rủa nào ở đây (22,3).

5. Sứ điệp cho đời sống đức tin

Thế giới này sẽ kết thúc. Lịch sử nhân loại sẽ đến điểm tận cùng. Điểm tận cùng ấy không phải là thế giới u buồn bị tội lỗi và sự dữ thống trị, nhưng là trời mới đất mới, tràn ngập vinh quang Thiên Chúa và là cõi bất tử. Hiến chế Vui Mừng và Hi Vọng viết: “Chúng ta không biết được thời gian hoàn tất của trái đất và nhân loại, chúng ta cũng không biết cách thức biến đổi của vũ trụ. Chắc chắn hình ảnh một thế giới lệch lạc vì tội lỗi sẽ qua đi, nhưng chúng ta được biết Thiên Chúa đã dọn sẵn một chỗ ở mới và một đất mới, nơi công bằng ngự trị. Hạnh phúc nơi ấy sẽ thỏa mãn và đắp đầy mọi ước vọng hòa bình trào dâng trong lòng người. Khi ấy, sự chết sẽ bị đánh bại, con cái Thiên Chúa sẽ phục sinh trong Đức Kitô, và những gì được gieo vãi trong yếu hèn, mục nát, sẽ mặc lấy sự không hư nát; tình yêu và các hoạt động bác ái sẽ tồn tại, và toàn thể thụ tạo mà Thiên Chúa dựng nên cho con người sẽ được giải thoát khỏi ách nô lệ phù vân” (số 39).

Điều quan trọng là hãy bắt đầu từ hôm nay lối sống của người công chính, thay vì chỉ sống và hành động theo những tham vọng ích kỷ của xác thịt: “Đây, chẳng bao lâu nữa Ta sẽ đến và Ta đem theo lương bổng để trả cho mỗi người tùy theo việc họ làm. Ta là Alpha và Omega, là Đầu và Cuối, là Khởi Nguyên và Tận Cùng. Phúc thay những kẻ giặt sạch áo mình, để được quyền hưởng dùng Cây Sự Sống và qua cửa mà vào Thành! Những quân chó má, làm phù phép, gian dâm, sát nhân, thờ ngẫu tượng, cùng với mọi kẻ thích điều gian dối và ăn gian nói dối, hãy xéo ra ngoài” (Kh 22, 12-15).