Tánh phân biện  (Le discernement)

Đứng đầu trong bốn đức hạnh là tánh phân biện: thường thường người ta hiểu nghĩa phân biện đây là phân biện giữa sự chơn và sự giả, để dắt dẫn con người vào đường Đạo. Hiểu như thế thật đúng, nhưng còn hơn thế nữa, là phải phân biện chẳng những lúc mới bước vào đường Đạo mà luôn luôn từng bước một và mỗi ngày, mãi mãi như vậy. Con bước vào đường Đạo vì lẽ con đã nhận biết rằng chỉ nơi đây mới tìm ra được những điều (chơn chánh) đáng học hỏi và thâu thập. Những người chưa hiểu biết thì làm lụng để được giàu sang và có quyền thế nhưng của cải và quyền thế có lâu lắm cũng chỉ trải qua một kiếp mà thôi, nên toàn là phù du mộng ảo cả. Có nhiều việc lớn lao đáng tìm lấy hơn sự giàu sang và quyền thế. Những việc ấy thiết thực và không hề hư hoại, một khi đã nhận thấy được rồi thì không cần ham muốn điều gì khác nữa.

Trên thế gian nầy chỉ có hai hạng người: hạng sáng suốt và hạng không sáng suốt; và duy có sự sáng suốt là quan trọng mà thôi.

Con người giữ Đạo nào hay thuộc dân tộc nào là điều không quan trọng, điều quan trọng thiết thật chính là sự sáng suốt của y, có sự hiểu rõ Cơ-trời đối với con người. Vì Thượng-đế có một Thiên-cơ, mà hiểu rõ rồi, thì y chỉ còn có một nước là cộng tác để thực hiện Thiên-cơ và hòa mình vào đó, ấy là điều vinh quanh và đẹp đẽ nhất của con người vậy. Vì lẽ, con người có sáng suốt mới thuận theo lẽ Trời, quyết tâm làm lành, chống lại điều ác, làm việc là để giúp cho sự tiến hóa (của nhơn loại và vạn vật) chớ chẳng phải vì lời riêng cho mình.

Nếu người nào đó thuận theo lẽ Trời thì y là một phe với chúng ta, dầu y thuộc về Ấn-Độ giáo, Phật giáo, Thiên-Chúa giáo hay là Hồi giáo, hoặc y là người Ấn, người Anh, người Tàu hay người Nga, thì cũng không sao cả. Những người thuận theo lẽ Trời đều biết tại sao họ ở trong Tôn-giáo của họ và sanh vào chủng tốc của họ; họ hiểu rõ bổn phận và cố gắng để hoàn thành bổn phận ấy. Những người khác vẫn chưa biết họ sống để làm gì; thế nên họ thường hoạt động như kẻ ngông cuồng và đeo đuổi các lối thỏa thích riêng tư, chớ không chịu hiểu rằng vạn vật đồng nhất thể và, do đó, chỉ có điều gì thuận lẽ trời và Đấng-Duy-Nhứt, thì mới làm đẹp lòng được tất cả mọi người. họ đeo đuổi theo những điều phù du mộng ảo chớ không phải điều chơn thật; và bao giờ họ chưa học phân biệt được hai điều chơn giả ấy thì họ chưa thuận theo lẽ trời được. Vì lẽ đó mà trí phân biện là bước đầu tiên phải thực hành trên đường Đạo.

Tùy vậy, dầu đã (phân biện và) chọn lựa xong giữa hai điều đó, con nhớ rằng điều thật và điều giả có muôn hình vạn trạng; con còn phải biết phân biện điều lành và điều dữ, điều quan trọng với điều không quan trọng, điều hữu ích với điều không hữu ích, điều ích kỷ với điều vô tư lợi.

Lựa chọn giữa hai điều: lành và giữ, tưởng chừng như không khó, vì những ai muốn theo Đức Thầy thì quyết một lòng làm lành mà thôi. Nhưng tâm hồn và thể xác con người là hai vật khác nhau, và ý chí của con người lại luôn luôn không hòa hợp với sự đòi hỏi của xác thân. Khi xác phàm của con khao khát một vật gì, con hãy bình tâm suy nghĩ lại, có phải thật là con khao khác cái đó chăng? Bởi vì con chính là Thượng-đế và con chỉ muốn điều gì Thượng-đế muốn mà thôi; nhưng mà con phải đi sâu vào nội tâm mới tìm được Đức Thượng-đế nơi con và hãy nghe lời Ngài, đó là lời của con đấy. Chớ tưởng rằng các Thể của con là con... thể xác, thể vía và thể trí không phải là con (là con người thật của con). Nhưng mỗi Thể đều tự xưng là con để thâu đạt những điều nó khao khát, nhưng con phải biết rõ chúng nó và tự biết rằng con là chủ của chúng nó.