Câu 09: So sánh giữa lợi nhuận và giá trị thặng dư; giữa tỷ suất lợi nhuận và tỷ suất giá trị thặng dư?

a) Sự khác biệt giữa lợi nhuận và giá trị thặng dư

            - Lợi nhuận: là số tiền lời mà nhà tư bản thu được do có sự chênh lệch giữa giá trị hàng hoá và chi phí tư bản. Kí hiệu là p

Hay lợi nhuận chính là giá trị thặng dư được so với toàn bộ tư bản ứng trước, được quan niệm là con đẻ của toàn bộ tư bản ứng trước.

Nếu ký hiệu lợi nhuận là p thì công thức W = c + v + m bây giờ chuyển thành W = k + p

- Vấn đề đặt ra là giữa p và m có gì khác nhau:

+ Về mặt lượng: lợi nhuận và giá trị thặng dư thường không bằng nhau, lợi nhuận có thể cao hơn hoặc thấp hơn giá trị thặng dư tuỳ thuộc vào giá cả hàng hoá do quan hệ cung - cầu quy định. Nhưng xét trên phạm vi toàn xã hội, tổng số lợi nhuận luôn ngang bằng tổng số giá trị thặng dư.

+ Về mặt chất: Thực chất lợi nhuận và giá trị thặng dư đều là một, lợi nhuận chẳng qua chỉ là một hình thái thần bí hoá của giá trị thặng dư. Phạm trù lợi nhuận phản ánh sai lệch bản chất quan hệ sản xuất giữa nhà tư bản và lao động làm thuê, vì nó làm cho người ta tưởng rằng giá trị thặng dư không phải chỉ do lao động làm thuê tạo ra.

Nguyên nhân của hiện tượng đó là:

Thứ nhất,  sự hình thành chi phí sản xuất tư bản chủ nghĩa k đã xoá nhoà sự khác nhau giữa c và v.

 Thứ hai,  do chi phí sản xuất tư bản chủ nghĩa luôn nhỏ hơn chi phí sản xuất thực tế, cho nên nhà tư bản chỉ cần bán hàng hoá cao hơn chi phí sản xuất tư bản chủ nghĩa và có thể thấp hơn giá trị hàng hoá là đã có lợi nhuận.

b. Sự khác nhau giữa tỷ suất lợi nhuận và tỷ suất giá trị thặng dư

- Tỷ suất lợi nhuận: là tỷ lệ phần trăm giữa giá trị thặng dư và toàn bộ tư bản  ứng trước.

 Nếu ký hiệu tỷ suất lợi nhuận là p’ ta có:

       p’=m/(c+v)*100%  hoặc p’=p/k*100%

Lợi nhuận là hình thức chuyển hoá của giá trị thặng dư, nên tỷ suất lợi nhuận cũng là sự chuyển hoá của tỷ suất giá trị thặng dư, vì vậy chúng có mối quan hệ chặt chẽ với nhau.

- Giữa m’ và p’có sự khác nhau cả về lượng và chất.

+ Về mặt lượng: p’ luôn luôn nhỏ hơn m’, vì:

     p’=m/(c+v)*100% còn m’=m/v*100%

+ Về mặt chất: m’ phản ánh trình độ bóc lột của nhà tư bản đối với công nhân làm thuê. Còn p’ không thể phản ánh được điều đó,  mà chỉ nó lên mức doanh lợi của việc đầu tư tư bản.

Tỷ suất lợi nhuận chỉ cho nhà tư bản biết tư bản của họ đầu tư vào đâu thì có lợi hơn. Do đó, việc thu lợi nhuận và theo đuổi tỷ suất lợi nhuận là động lực thúc đẩy các nhà tư bản, là mục tiêu cạnh tranh của các nhà tư bản.