Hồi đó, gia đình tôi và gia đình thằng Chíp đều ở chiến khu I. Đây là nơi ở xen lộn giữa nhà nhân dân với một số cơ quan hành chính địa phương. Thằng Chíp và tôi đều là con nhà lao động tay chân. Hai đứa ngoài công việc gia đình hằng ngày, đều là dân nhóc có máu mê săn bắn và đi câu cho nên tôi cứ rỗi là nháy xéo nhau thọc vào rừng sâu, đến gốc cây đa Trăm Tuổi bắn gầm ghì. Hoặc nữa, vác cần câu tới các khe điếc câu rô kềnh, trê núi (con trê núi da đen láng nhưng thịt vàng khè, khứa nghiêng nghiêng để nướng chấm nước mắm gừng thì ăn hai chén mỗi bữa là muốn ăn lên bốn...)

Những mẩu chuyện săn bắn kể về ông Hai Đùng Đình hạ con cọp vện tàu cau mỗi chân trước có sáu móng, rồi cũng chính ông Hai bắn giáp mặt con gấu ngựa ở Đầm Lau, hay chuyện ông Ấm Rắn Hổ thôi "lưỡi me" để bắt cá tràu bông... thì cả hai đứa đã nghe đi nghe lại tới mòn tai mà vẫn còn ưa nghe. Và nếu cùng một câu chuyện như vậy mà được hai ba người kể lại, thì lại càng thích. Hai đứa cứ bảo khẽ nhau: nhất định hôm nào đó bọn mình phải tìm cách tới thăm ông Hai Đùng Đình, hoặc ông Ấm Rắn Hổ tại ngay nhà từng người thì mới thoa. Đến thăm nhưng lỡ họ đuổi về thì mình ra về. Nếu không gặp được ông Hai Đùng Đình thì cũng có thể thấy được đôi chó vện cụt đuôi của nhà này. Chắc đó là một đôi chó dài mình, bụng thóp, ngực nở và đuôi cụt. Loại chó chuyên đánh nhau với heo rừng, chó sói lửa, chồn vàng, nhím lông chuông, là giống chó thiện chiến. Không sủa lảng, không gầm gừ vô lối. Không ghét vặt bọn mèo, lũ gà. Khi ngủ vẫn hé hé đôi mắt; tai, mũi, lông mõm vẫn thính như đang thức.

Hoặc... tìm thăm ông Ấm Rắn Hổ, nghe nói ông cũng ở tại chiến khu I này thôi. Ông này có nghề bắt rắn độc bằng tay không và nhất là thổi "lưỡi me". Ba tôi bảo đã nhiều lần được coi tận mắt ông Ấm Rắn Hổ "thổi" cá. Thổi lưỡi me cũng hơi giống cách thổi ống xì đồng. Ống xì đồng, ba tôi cho biết thường dùng để thổi chim và thổi bằng "đạn" đất sét: một thứ "đất sét" nguyên chất, không bị pha tạp đất thịt vớ vẩn hoặc có lộn tí bụi cát nào vào. Trước khi đi thổi chim, ta phải dùng bàn tay để nhào nặn mớ đất sét cho thật nhuyễn, lại pha vào ít nước muối. Rồi vừa đi vừa viên vo trong mấy ngón tay một ít "đạn" để thấy chim là "thổi". Người có tay nghề thì từ cỡ chào mào, chích chòe, sáo sậu, cà cưỡng, vàng anh, cho đến cu ngói, cu cườm, cu xanh đều rụng ngay tại chỗ với phát đạn đầu tiên. Các loại chim cu trên đây mặc dù rất khỏe, nhưng vẫn cứ bị hại vì bị "đạn" bắn vào đầu. Đó là sự lợi hại của ống xì đồng... Thổi bằng đạn đất sét tinh. Những ống xì đồng thổi bằng "lưỡi me" thì chỉ dùng để thổi cá. Nhất là với loại cá quá to con. Loại cá này có đặc điểm là cứ vào thời gian buổi sáng khi đã có nắng ấm dọi chếch vào mặt sông, dòng suối là hắn ta thích nhớm đầu lên để "hớp" tí ti khí trời. Chính đúng lúc này, lưỡi me găm sâu vào phía "gáy" của cá.

Sau nhiều lần tìm hỏi về nhà ông Ấm Rắn Hổ, thằng Chíp và tôi đã biết: nhà ông chỉ cách đây khoảng trên dưới một cây số đường núi, đi vù cái là tới ngay. Có bác còn chỉ rõ:

- Cứ đi dọc theo còn khe Tành Tành. Khi nào gặp một cây bồ đề bị sét đánh chẻ thành hai, hai cây nhưng vẫn một cội. Trong đó có một góc giống như người chìa một cánh tay để khoe bắp thịt... thì có ngay con đường mòn rẽ qua trái. Cứ đi thêm khoảng trăm mét nữa, sẽ thấy hai cây dầu rái to cao, đó là nhà ông...

Thằng Chíp bảo tôi :

- Bọn mình chia làm hai phía "nhớ đường" ra cho dễ thuộc. Mày gắng nhớ con khe Tành Tành, cây bồ đề sét đánh chẻ làm hai, hai cây mà một cội và tìm con đường mòn rẽ trái. Tao cố nhớ bài đi thêm trăm mét, coi chừng kẻo cộp đầu vào gốc dầu rái cao to, thêm bài thứ ba là: chính nơi đây là nhà ông Ấm Rắn Hổ... thôi chết cha bọn mình: ta quên hỏi chuyện hái con chó săn cụt đuôi có còn sống hay đã chết từ mùa chó dại năm kia! Bậy quá là bậy!

Tôi đáp lại ngay tức thì:

- Mày ngốc! Chỉ cần tìm ra nhà ông Ấm là thành công rồi. Còn chó chết hay mèo nghẻo thì ăn thua gì mình? Chẳng nhẽ đôi chó cụt đuôi chết rồi thì ta không thể tìm ra nhà ông Ấm nữa hay sao? Ngốc!

Tôi càng nói, càng tự thấy mình mưu trí như ông Khổng Minh. Thằng Chíp nghe tôi phân tích, càng tỏ ý phục lăn thằng bạn của nó.

- Đúng! Đúng! Đúng! Đúng! Vậy mày đã biết con khe Tành Tành nó nằm ở đâu chưa? Phải biết qua con khe trước đã. Còn chuyện ông Ấm, để hôm khác...

Tôi bảo:

- Tao cũng nghĩ như vậy. Hay ngay từ bây giờ... bây giờ cũng mới khoảng chín giờ chứ bao nhiêu, ta đi tìm nó đi! Má tao thường bảo: "Tìm nhà ai hả? Nhà ở nơi miệng chứ đâu..." Nghĩa là cứ chịu khó hỏi người này hay người khác, là tìm ra lập tức. Ở đây cũng vậy: ta vừa đi, gặp người ta là ta hỏi: "Khe Tành Tành ở đâu bác?" Thế là họ chỉ ngay chứ cất con khe trong đầu làm gì?

Hai đứa lên đường. Nói cho oách thế chứ, ngày nào bọn tôi lại không lên đường? Đi bắn bằng ná giàn thun, hay đi câu rô, câu diếc, câu cá "may rủi" (nghĩa là đủ mọi thứ cá: con nào ngốc ngếch đớp mồi là bị tóm, chứ đâu có biết trước cá gì), - đều lên đường tất cả. Và bọn tôi chẳng bao giờ dùng đến mũ, nón. Nắng vừa vừa thì cần gì có cái che đầu? Nắng vỡ óc thì cởi áo ra khoành lên đầu cho giống người Ấn Độ. Mưa nhỏ thì đi thật nhanh, mưa lớn thì cứ ba chân bốn cẳng mà phóng tìm chỗ nấp. Cần quái gì chuyện che đầu?

Đường rừng hẹp, trước mặt đang có một bà gánh một gánh rau muống đi tới. Bọn tôi nhường bước để bà đi qua.

Và luôn tiện tôi hỏi vội:

- Bà có biết khe Tành Tành nó nằm ở đâu không bà?

Bà ta dừng bước một chút rồi cười:

- Khe Tành Tành... ngay bên trái bọn bây đó chứ còn ở đâu mà hỏi?

Thằng Chíp lanh trí hỏi thêm:

- Vậy thì cây bồ đề bị sét đánh chẻ đôi nó nằm ở đâu vậy bà?

- Đi đoạn nữa! Sắp tới rồi... bọn trẻ chúng bây cứ gặp gì cũng hỏi. Tìm cây bồ đề để làm gì? Chán đời đi tu hả?

Với ba tiếng "đi tu hả" là ta phải có được cặp lỗ tai thật thính, mới nghe được vì bà bán rau đã đi hơi xa. Bọn tôi bước thêm đoạn nữa thì mừng quá là mừng: Cây bồ đề bị sét đánh chẻ đôi đây rồi! Đúng quá là đúng! Trong hai thân cây thì có một cây có thể đứng rất giống một kẻ đang chìa cánh tay ra để khoe bắp thịt.

Hai đứa phải đứng hơi xa gốc cây, ngẩng đầu nhìn lên rồi nhìn từ trên ngọn xuống gốc, rồi lại nhìn ngược lại từ gốc lên ngọn. Cành và lá rất sum xuê. Tôi cứ tiếc là hôm nay, đã không đem theo ná giàn thun, chứ ở ngọn cây cao  kia có bao nhiêu là chào mào, sáo sậu, sáo đen, đang mổ ăn từng chùm trái chín nẫu. Thịt của trái bồ đề thường mềm nhũn, có vị ngọt hơn trái đa, to gấp đôi và và hơi hăng nồng, chua.

- Bọn bây làm gì mà đứng nhìn cây bồ đề ngẩn tò te vậy? Ná giàn thun bị chuột gặm đứt dây cao su rồi phải không?

Cả tôi và thằng Chíp đều bị hẫng bất ngờ... Đó là một ông cụ khoảng trên 50 tuổi, đầu đội chiếc mũ lá kè hình như mua ngoài Nghệ An, Hà Tĩnh gì đưa vào. Ông cụ đang cầm một ống xì đồng rất dài trên tay. Tôi đoán là ông đang chuẩn bị thổi bọn chim đang vừa ăn trái bồ đề vừa mổ đá nhau chí chóe. Chắc là thằng Chíp cũng ngỡ ngàng giống tôi. Tôi đánh bạo trả lời:

- Thưa ông... bọn cháu chỉ đi chơi qua đây thôi!

Thằng Chíp phụ họa theo:

- Thưa ông... bọn cháu muốn tìm ông... ông...

Hình như thằng Chíp quên mất tên nên đang cầu cứu tôi nhớ giùm.

Tôi tiếp lời :

- Dạ bọn cháu muốn tìm nhà ông Ấm... ông Ấm Rắn Hổ...

Ông cụ hình như vừa ngạc nhiên vừa buồn cười. Đôi mắt ông rất nghiêm nhìn hai đứa tôi... rồi mỉm cười có vẻ thân mật cởi mở:

- Bọn cháu hình như ở ngoài "Xê Ca Một" (Chiến khu I), gần đồn công an phải không? Con ai đó?

Tôi bảo:

- Dạ cháu con ông Khớp thợ mộc đóng bàn. Còn bạn cháu đây con ông Sẻ, cũng thợ mộc chuyên đóng ghế mây.

- Vậy bọn cháu muốn gặp ông Ấm Rắn Hổ để làm gì?

Cứ nói qua bác biết rồi bác dẫn đến nhà ông Ấm chơi. Tha hồ cho bọn cháu xem những lồng chim khướu, chim nhồng, chim chào mào đỏ đít...

Thằng Chíp đang đá mắt qua tôi bởi nó đang lúng túng. Vì trước khi đi, bọn tôi quá ngu không có tí ti chuẩn bị về một câu hỏi tréo cẳng ngỗng... như hiện nay. Tôi thưa thật với ông cụ:

- Dạ bọn cháu... chỉ muốn gặp ông Ấm, bởi vì nghe nói ông cụ có tài bắt rắn hổ bằng hai tay không. Và ông cụ còn có tài "thổi" cá quả bằng lưỡi me. Dạ chỉ có vậy thôi!

Ông cười chút ít bảo:

- Vậy thì... bọn cháu đi theo ông. Ông đang đi "thổi" lưỡi me đây. Ông là Ấm Rắn Hổ đây. Bọn cháu cứ đi sau ông. Khi nào ông khoát tay thì dừng lại một chút, bước né vào trong. Cá quả nó tinh mắt lắm, cho nên ta phải thận trọng tới cùng.

Không biết tim thằng Chíp thế nào, chứ phần tôi thì nó đập loạn xạ làm tôi phải thở gấp. Vì quá hồi hộp, hồi hộp vì rất bất ngờ, bất ngờ vì đang đi tìm con khe Tành Tành thì lại bất chợt gặp ông Ấm Rắn Hổ! Đã vậy, còn được ông cho đi theo xem thổi lưỡi me. Sao ông cụ tốt thế? Phần thằng Chíp thì tôi thấy rõ: Khi sợ, hoặc bối rối, hoặc mừng đột ngột, mặt nó thường tái mét như đứa bị chó vừa đuổi vừa sủa.

Ông Ấm bước dọc theo con khe, một tay cầm ống xì đồng, một tay nắm cái gì đó tôi đoán là "lưỡi me". Đặc biệt, với dáng đi của ông tôi thấy hơi lạ. Thân hình ông trong khi bước, trông cứ như vừa nghiêng vừa né người một chút để cho một cánh vai "đi" trước chứ không bước bình thường như chúng ta. Suy nghĩ một lúc tôi mới hiểu ra: Nếu ông đi tự nhiên với cả hai vai, ngực, và hai cánh tay đánh nhịp hai bên, thì "cả phần thân thể" sẽ dễ phô bày rõ hơn là đi nghiêng nghiêng. Bọn cá quả khi nhô lên đớp khí trời, sẽ khó thấy ta hơn.

Ông cụ khoát lui cánh tay. Bọn tôi liền bước lùi hai bước và tránh né người vào phía rừng. Ông đang đặt lưỡi me vào miệng ống xì đồng một cách nhẹ nhàng, giống như người đi săn nạp đạn vào súng. Đây là giờ phút tôi với thằng Chíp vô cùng hồi hộp. Ông cụ giương ống xì đồng lên và nâng ngửa hai bàn tay để cầm nó với dáng điệu thận trọng. Đầu ruồi đã chúc xuống phía lòng khe... ôi chao là hồi hộp! Hai khuỷu tay khuỳnh ra thành góc đang hướng đầu ruồi vào cái lưng cá. Rồi bọn tôi nghe "púp" một cái: tiếng động chỉ khe khẽ, nhưng dồn nén như một sức đạn súng hơi. Ông cụ bước lên mấy bước cho gần chỗ đích, và nhìn vào "nơi đó" thật nghiêm trang: Hình như ông đang chờ một cái gì đó. Thằng Chíp và tôi bước lên. Rất muốn đến gần sau lưng ông Ấm, nhưng vẫn còn ngại... Sau cùng thì cả hai đứa cũng cứ đến gần bên ông.

Ông Ấm Rắn Hổ nhìn sơ qua bọn chúng tôi, không cười, chỉ hất cằm vào vùng ông vừa phóng lưỡi me. Ôi, một sự việc rất hấp dẫn đang xảy ra. Dưới đó cái phao bằng lông công đang quay những vòng tròn theo một đoạn chỉ câu. Tôi đoán ở cuối sợi chỉ sẽ là một tên cá quả. Chỉ không biết là cá to, cá vừa, hay cá bé thôi.

Ông cụ nói trống không:

- Không được to lắm... nhưng cũng không nhỏ.

Những vòng xoáy của chiếc phao cũng ngưng lại, phao chỉ còn nhấp nháy một tí tẹo, rồi im rơ, rồi nháy liên tục rồi im hắn. Ông cụ rút từ túi áo ra một cành cây khô có hình dáng chữ "Y" tra vào đầu xì đồng... để kéo nhặt phao lên, kéo cá vào bờ. Con cá quả ước khoảng bảy lạng, đang bị thương nặng: lưỡi me cắm phập vào gáy loang máu.

Ông Ấm bảo:

- Thổi cho trúng con cá không khó. Thổi cho lưỡi me xóc đúng vào phía cổ nó... thế này... bọn cháu nhìn đây, đúng giữa phần đầu và phần lưng cá là chỗ huyệt của gáy. Mũi nhọn của lưỡi me đâm xóc vào đây là dây thần kinh của con cá bị tê liệt để chờ chết. Nghề thổi lưỡi me, khó là ở khâu này. Nhưng cố tập lâu ngày thì... không có gì là không làm được.

(8/9/1992)