Chị chủ nhà dẫn Liên đến phòng ngủ phía trong, cửa phòng được che bằng một tấm vải. Căn phòng khá nhỏ, bên trong không có mấy đồ đạc: một cây sào tre bắc ngang để treo quần áo, bên cạnh là chiếc bàn gỗ đặt ngọn đèn dầu, dưới sàn trải hai tấm chiếu sát bức vách đối diện nhau, chừa một lối đi ở giữa.

Người phụ nữ chỉ tay về tấm chiếu trước mặt:
"Em ngủ bên này đi, ta với Xuân nằm bên kia."

"Dạ!"

Người phụ nữ với tay lấy một mảnh vải vắt trên cây sào đưa cho Liên:
"Trời lạnh, em cầm lấy mà đắp tạm."

"Dạ, em cảm ơn!"
Liên đưa hai tay nhận lấy, tấm vải không dày nhưng cầm khá nặng tay, sờ vào có thể cảm nhận được những sợi vải dệt bằng phương pháp thủ công.

"Em nghỉ ngơi đi, mai còn lên đường."
Người phụ nữ nằm xuống mé ngoài tấm chiếu bên kia, còn Xuân nằm bên trong.

"Dạ!" Liên ngả lưng nằm xuống, kéo mảnh vải đắp ngang người.

Thật là một ngày mệt mỏi, toàn thân Liên đau nhức, đôi chân rã rời, lòng bàn chân phồng rộp. Do không quen nằm chiếu, Liên trằn trọc trở mình qua lại mấy lần, nhìn qua bên kia hai người bọn họ đã ngủ từ khi nào. Gió lùa qua khe cửa sổ mang theo hơi lạnh, Liên kéo chăn lên trùm kín đến cổ thì hở chân, cô chỉ đành co người lại bên trong. Không gian tĩnh lặng, Liên không còn nghe thấy tiếng nói chuyện từ phòng khách bên ngoài.

Tấm màn cửa lay động theo từng cơn gió thoảng phất phơ qua lại, qua khe hở tầm một gang tay phía dưới Liên ngoái mặt nhìn ra phía phòng khách, thấy cậu thiếu niên ngồi khoanh chân dựa lưng vào vách tường, hai tay buông thõng để trên đùi. Liên không nhìn được khuôn mặt nên không biết cậu ngủ hay thức, chỉ thấy cậu ngồi im như thế không nhúc nhích. Hồi đầu hai người kia cương quyết giữ Liên lại mặc cho cô giải thích hết lời, thế nhưng khi cậu tỏ ý cho cô đi thì hai người không phản đối, cũng không thắc mắc. Thái độ điềm đạm, hành xử quyết đoán, tuy tuổi còn trẻ nhưng từng lời nói và cử chỉ đều toát lên khí chất và phong thái của người lãnh đạo.

Đêm khuya thanh vắng, đâu đó xung quanh thỉnh thoảng vẳng lên tiếng sói tru, Liên không dám tưởng tượng tình cảnh cô đi lang thang bên ngoài lúc này sẽ ra sao. Ở một nơi xa lạ, nhận được sự giúp đỡ từ những người không quen biết, Liên vừa mừng lại vừa lo, trong lòng dâng lên một cảm giác bất an. Khu vực này còn lạc hậu, chưa có điện, có lẽ cũng chẳng có phương tiện thông tin liên lạc nào. Liên không biết phải làm sao để liên lạc với bên ngoài. Nhưng giờ có nghĩ nhiều cũng vô ích, tới đâu hay tới đó. Ngày mai, cô sẽ tiếp tục dò hỏi dọc đường. Nếu may mắn gặp được xe để quá giang thì thật tốt. Liên tạm gác mọi suy nghĩ, khép mắt lại, dần chìm vào giấc ngủ.

---
Giờ Dần[37] chớm sang, trời vẫn tối mịt. Gió khuya lùa qua hiên nhà, lạnh buốt như cắt vào da thịt. Lửa trong bếp đã tàn từ lâu, chỉ còn lại chút than đỏ lưa thưa, ánh sáng yếu ớt phản chiếu trên những bức tường đã mờ đi vì hơi lạnh. Quang Bình trở mình thức giấc, lặng lẽ nhóm lại bếp củi, tiện tay đặt ấm nước lên bếp để pha trà. Anh bưng khay trà ra hiên nhà, ngồi một mình lặng lẽ thưởng thức. Từng ngụm trà ấm lan tỏa trong miệng, ánh mắt anh dõi về phía xa xăm, như đang tìm kiếm điều gì đó giữa khoảng không vô định.

"Chú dậy từ canh mấy vậy?" Quang Diệu khẽ bước ra hiên, ngồi xuống đối diện, giọng trầm: "Chú định liệu ra sao?"

Quang Bình thong thả rót thêm một chén trà, không vội đáp lại, ánh mắt vẫn mông lung:
"Chỉ đành chờ đợi thôi. Tấm địa đồ không phải của nàng ấy, nhưng khó mà khẳng định nàng không dính dáng tới chuyện này."

Quang Diệu liếc mắt nhìn vào bên trong nhà, áng chừng không có động tĩnh mới quay mặt trở ra, nói thì thầm:
"Ý chú là... cô gái có đồng bọn chăng? Vậy sao khi ấy họ lại không ra tay cứu nàng khỏi tay chúng ta?"

Từ Quy Nhơn đến vùng đất thượng đạo này là cả một quãng đường dài, một cô gái làm sao có thể tự mình đi đến đây mà không có sự giúp đỡ từ ai khác.
"Tôi cũng đang ngẫm. Phải chăng... nàng có ý buông mình sa lưới?"

Quang Diệu trầm ngâm, ánh mắt xoáy sâu vào suy nghĩ của mình. Lúc dẫn Liên đến đây, anh đã hết sức cẩn thận, luôn để mắt theo dõi xem có ai lén theo dấu. Sau khi kiểm tra khu vực xung quanh, anh cũng không phát hiện dấu vết khả nghi nào.

"Trong lúc giao đấu, Xuân đã thử thăm dò sức mạnh của đối phương. Đòn đánh thiếu lực, nhưng phản xạ rất nhanh. Nếu không phải kẻ tầm thường, thì nàng ta chắc chắn đã qua luyện tập lâu dài, tuy nhiên, kinh nghiệm chiến đấu rõ ràng chưa đủ."

Quang Bình nhìn chăm chăm vào chén trà trong tay, bàn tay lay nhè nhẹ. Nước trà trong chén sóng sánh dao động qua lại, lóng lánh phản chiếu ánh lửa bập bùng, đôi mắt anh thoáng lộ vài phần suy tư:
"Anh Diệu, anh có cảm thấy cô gái ấy rất khác thường không?"

"Trang phục nàng mặc là loại vải lụa cao cấp, có thể nàng xuất thân từ danh môn khuê các[38] hoặc nhà thương gia. Kiểu dáng trang phục cũng là loại phổ biến tại Nam Hà, nhưng nàng cứ một mực phủ nhận không biết. Chắc chắn là đang che giấu chuyện gì đó." Quang Diệu nâng chén uống một hớp trà rồi đặt chén xuống: "Chú nghĩ sao về chuyện này?"

Từ lúc bước vào cửa, Quang Bình luôn thận trọng để ý từng cử chỉ của Liên. Việc anh mời trà cô không chỉ là phép lịch sự, mà còn là một động thái để quan sát chi tiết và rõ ràng hơn. Đôi tay thon thả, ngón tay mảnh mai, làn da mịn màng. Ngón trỏ và ngón giữa bàn tay phải có vài phải hằn chai mảnh - dấu vết của người thường xuyên cầm bút, chứ không phải người lao động. Da dẻ trắng mịn nhưng thiếu sắc khí, không giống với người thường xuyên luyện tập võ ngoài trời.

"Chỉ xem cử chỉ, dáng điệu, cũng đoán được nàng chẳng phải người đơn giản. Dáng vẻ trông như tiểu thư khuê các, quen bút mực hơn gươm giáo. Vậy mà chữ không biết, võ nghệ lại thuần thục. Ngoại hình một đằng, hành vi một nẻo, giống như không phải cùng một người vậy."

Quang Diệu mở to mắt, sự thán phục hiện rõ trên khuôn mặt:
"Chú thẩm xét người khác chỉ qua đôi ba câu nói và vài cử chỉ? Thật đáng ngạc nhiên."

Quang Bình lại im lặng, ánh mắt trầm ngâm. Anh nghĩ về cô gái ấy, từng hành động, từng lời nói của nàng đều ẩn giấu một câu chuyện chưa kể. Liệu nàng là một cô gái ngây thơ, hay có một mục đích nào đó đang ẩn chứa trong hành động của mình?

Quang Diệu quen biết với Quang Bình từ khi gia nhập nghĩa quân. Ban đầu khi Quang Bình được giao trọng trách tiếp quản tạm thời quân ở vùng thượng đạo, hầu hết ai cũng cho rằng một cậu thiếu niên trẻ người non dạ sao đủ sức quản lí, điều phối hàng trăm con người. Quang Diệu lớn hơn Quang Bình vài tuổi, trong suy nghĩ của mình, anh chưa bao giờ xem Quang Bình là một đứa trẻ mới lớn. Tư duy ấy, e rằng không ít kẻ từng trải cũng khó lòng sánh kịp. Tư chất thông minh, văn thao võ lược, lại giỏi nhìn người, đúng là nhân tài hiếm thấy. Giữa những hoài nghi của bao người, Quang Diệu vẫn luôn tin tưởng vào khả năng của cậu, cũng như anh tin vào lựa chọn của chính mình.
"Chú nghĩ cô gái có liên quan gì đến bên kia không?"

Trong giai đoạn này, uy tín của nghĩa quân dần được nâng cao, thu hút không ít anh hùng nghĩa sĩ đến đầu quân. Một mặt bọn họ ra sức khuếch trương thanh thế đến những vùng lân cận, một mặt rà soát cẩn thận đề phòng kẻ gian trà trộn.

Khi theo chân Quang Diệu đến đây, Quang Bình không vào ngay mà đứng bên ngoài âm thầm lắng nghe cuộc nói chuyện giữa Liên và hai người kia. Một cô gái nơi khuê phòng, ngày qua tháng lại quanh quẩn trong bốn bức tường, không biết đến chuyện bên ngoài cũng là điều bình thường.
Quang Bình vốn nghĩ thái độ của người sống trong nhung lụa như Liên đối với cảnh cơ cực của những người bần cùng, hoặc là thờ ơ không quan tâm, hoặc cùng lắm là những lời cảm thán. Anh không ngờ cô sẽ đề cập đến việc "tố giác", điều mà rất nhiều người trong thâm tâm dù rất muốn nhưng không ai dám mở miệng. Lời nói thoạt nghe có vẻ ngây ngô, vô tư như một kẻ không biết trời cao đất dày, mặt khác lại thể hiện tính cách thẳng thắn, bộc trực.

Còn một điều khiến Quang Bình đặc biệt lưu tâm đó là "Viện kiểm sát Nhân dân[39]" mà Liên nhắc tới. Theo thể chế triều đình, ngoài lục bộ[40]: lại, hộ, lễ, binh, hình, công còn có những cơ quan chuyên trách khác như: Quốc tử giám, tư thiên giám, hàn lâm viện... Danh xưng lạ lẫm ấy, chưa từng nghe trong triều chính hay sử sách. Cô gái này rốt cuộc đến từ nơi nào?

"Là địch hay ta, chưa thể khẳng định." Quang Bình uống cạn chén trà trong tay, úp chén xuống khay:
"Tôi sẽ tiếp tục theo dõi hành động của nàng. Còn chuyện trong trại, nhờ anh sắp xếp lại. Hãy tập hợp những người thân tín và đợi lệnh. Nếu qua giờ Mão[41] mà không có động tĩnh gì, thì giải tán mọi người trở về như thường."

Quang Diệu không hỏi nguyên do, anh dường như đã đoán biết được ý định sắp tới của Quang Bình, khẽ gật đầu:
"Được rồi, tôi sẽ làm ngay!"

"Còn một chuyện quan trọng..."
Quang Bình vừa nói đến đó thì bất chợt dừng lại. Từ trong nhà vang lên tiếng bước chân đang tiến thẳng về phía họ, âm thanh gọn gàng, dứt khoát. Chỉ nghe thoáng qua, Quang Bình đã nhận ra ngay người đang tới là ai. Anh bình thản nói tiếp:
"Cô Xuân đã đến rồi, vừa hay tôi có một việc phiền cô làm giúp."

Xuân bước ra ngoài hiên, dáng người thon thả, bước chân nhanh nhưng vẫn giữ nét uyển chuyển tự nhiên. Tà áo khẽ lay động theo nhịp chuyển động, mái tóc dài buông nhẹ sau lưng, loáng ánh dưới ngọn đèn lờ mờ.
"Anh cứ nói!"

Quang Bình quay mặt vào trong, khẽ luồn tay vào ống tay áo, rút ra tờ địa đồ mà họ đã giữ lại từ chỗ Liên, rồi đưa cho Xuân:
"Tôi cần cô kiểm tra xem nét chữ trên tấm địa đồ này có quen thuộc với ai trong trại Bắc không. Nếu có, báo lại cho tôi ngay, không được rút dây động rừng[42]."

Địa thế khu thượng đạo tương đối hiểm trở, người ngoài khó lòng tiếp cận. Vì vậy người có thể vẽ ra sơ đồ này một cách chi tiết chỉ có thể là người trong nghĩa quân. Hơn nữa, còn là người biết rất rõ tình hình của bọn họ. Phải tìm ra người đó trước, tương kế tựu kế[43] lần ra kẻ đứng phía sau.

Xuân nhẹ cúi người, tay vươn ra nhận lấy tờ địa đồ, ánh mắt sắc bén
"Chỉ kiểm tra trại Bắc thôi à, trại Nam thì sao?"

Sơn trại chia làm 3 khu vực chính: phụ nữ ở khu phía Bắc do Xuân quản lí, đàn ông ở khu phía Nam do Quang Diệu quản lí, trại chủ cùng một số người thân tín ở khu phía Tây. Trong trại số người biết chữ không nhiều, để viết và vẽ một cách rõ ràng, lưu loát thì không phải người mới tập tành học chữ.

"Tôi đã xem xét tấm địa đồ, trình bày gọn gàng, nét chữ nhẹ nhàng uyển chuyển, khả năng cao là chữ của phụ nữ. Tạm thời cô Xuân điều tra bên trại Bắc trước, không có kết quả thì tôi sẽ tiếp tục kiểm tra trại Nam."

Xuân nhận lấy tờ địa đồ, mắt nhìn chăm chú vào nét chữ mềm mại, uyển chuyển. Lông mày cô khẽ nhíu lại. Có gì đó rất quen thuộc trong nét chữ này, như là ai đó cô đã từng gặp.
"Tôi hiểu rồi!" Xuân gấp tờ giấy lại làm tư, nhét cẩn thận vào trong tay áo.

"Chuyện ở đây giao lại cho chú."
Quang Diệu khẽ nhổm người đứng dậy. Anh quay vào trong nhà, lấy tay nải vắt gọn lên vai, tiện thể với lấy cây đuốc dựng sẵn bên vách, châm lửa. Ánh lửa bùng lên, hắt ánh sáng ấm áp lên gương mặt nghiêm nghị của anh. Quay sang Xuân, giọng anh trầm nhưng rõ ràng:
"Cô Xuân, chúng ta về trại."

Xuân cúi người, giắt gọn hai thanh kiếm sau lưng một cách thuần thục, động tác nhanh gọn, dứt khoát như đã làm điều này không ít lần:
"Chúng tôi đi trước đây!"

Hai người, kẻ trước người sau, lặng lẽ bước xuống cầu thang gỗ cũ. Tiếng chân khẽ vang lên giữa không gian tĩnh mịch. Họ đi khuất dần, bóng dáng hòa vào màn đêm, rồi mất hút sau những tán cây rậm rạp chập chờn trong ánh lửa đuốc.

---
Liên bất giác tỉnh giấc, cái lạnh buổi sớm len lỏi qua da thịt khiến cô chẳng tài nào chợp mắt ngủ tiếp được. Cô xoay mặt nhìn qua phía đối diện không thấy ai, tấm chiếu đã được cuộn lại để gọn trong góc. Liên đứng dậy đi đến gần cửa sổ, đẩy nhẹ cánh cửa gỗ hé ra một chút. Bên ngoài trời còn chưa tỏ, đâu đó tầm 4 - 5 giờ sáng, sương giăng mờ ảo, bay là là trên mặt đất. Liên xếp gọn tấm chăn vắt lên cây sào, ngồi xuống cuộn chiếu lại bỗng nghe thấy tiếng nói phát ra từ bên dưới sàn nhà.

"Lễ vật tế thần năm nay chị chuẩn bị đến đâu rồi?"

"Cũng nhờ cô gái mà Xuân đưa đến, chứ không tôi cũng định làm đơn giản như mọi năm thôi."

Liên nghe ra một trong hai là giọng chị chủ nhà, người phụ nữ còn lại nghe giọng hơi lạ, hình như không phải người tên Xuân cô đã gặp.
"Cô gái đó là..."

Xèn xẹt... boong boong...
Tiếng mài dao cùng tiếng chày xen lẫn tiếng nói, Liên không thể nghe rành mạch họ nói gì, tiếng được tiếng mất.

"Chị không trói lại... chạy mất thì sao?"

"... không đủ sức... chạy đâu."

Liên mới đầu không hiểu, ngồi ngẫm nghĩ mất một lúc, ghép nối từng từ mà cô nghe thấy sao cho có nghĩa. Lễ vật tế thần? Cô gái mà hai người họ đang nhắc tới là cô? Lẽ nào... họ định đem cô làm vật tế? Có khả năng đó lắm... Một số bộ tộc thiểu số vẫn còn giữ hủ tục đến bây giờ. Họ sinh hoạt trong cộng đồng của họ khu vực vùng sâu vùng xa, nhiều khi chính quyền cũng không thể quản lí hết được. Bảo sao bọn họ nghi ngờ cô có ý đồ xấu lại đột nhiên tử tế cho cô ngủ nhờ, hoá ra là có mục đích. Liên hoảng hồn ngồi bệt xuống sàn nhà, tay run run nắm chặt vào nhau.
Từ từ, bình tĩnh, việc gì cũng sẽ có cách giải quyết. Liên chậm rãi đứng dậy thật nhẹ nhàng, rón rén bước đi từng bước thật khẽ, cố gắng không gây ra tiếng động. Cô vén màn cửa hở ra một chút, mắt đảo xung quanh khắp phòng khách. Không có ai. Bọn họ đi đâu hết cả rồi? Nếu bây giờ cô từ đây chạy thật nhanh ra ngoài bằng cửa chính liệu có thoát được không? Lỡ đâu họ đang ở bên ngoài thì sao? Một khi bị bắt gặp thì coi như xong. Cách này có vẻ không ổn.

Liên dáo dác nhìn khắp căn phòng, chỉ còn một lối thoát bằng cửa sổ. Liên nhích bàn chân từng chút một nhẹ nhàng tới gần cửa sổ, dang ngón tay đo kích thước. Chiều rộng tầm 3 gang tay, chiều cao cũng tầm đó, xem ra có thể chui qua lọt. Các chấn song làm bằng tre, không dùng đinh hay vít mà chỉ buộc bằng lạt. Mấy này chuyện nhỏ, dùng chút thủ thuật là tháo ra được. Loay hoay gỡ được mấy chấn song, Liên từ từ hé mở dần cánh cửa sổ. Chiều cao từ mép dưới cửa sổ đến sàn nhà khoảng 1m, từ sàn nhà xuống đến mặt đất tầm 2m, cộng lại khoảng cách cũng phải 3m hơn, trực tiếp nhảy xuống thì e là chân không gãy cũng què.

Liên nhanh trí lấy tấm chăn đắp khi nãy xuống, xoắn lại thành một cuộn tròn, buộc chặt một đầu vào bên khung cửa rồi thả ra bên ngoài. Liên ló đầu ra một chút cẩn thận xem xét phía dưới và xung quanh, tính đường sẵn sẽ chạy hướng nào. Xong xuôi, Liên xoay lưng lại, cúi người chống tay xuống sàn đưa hai chân qua cửa sổ trước, rồi lùi dần ra phía ngoài. Khi toàn thân đã luồn qua cửa trót lọt, Liên bám vào sợi dây từ từ đu người xuống. Ngay khi vừa tiếp đất, Liên vội vã xoay người nhắm hướng khu rừng mà chạy.

___
[37]Giờ Dần: tương ứng với khoảng thời gian từ 3 đến 5 giờ sáng. Cách tính thời gian "theo 12 con giáp" là một phương pháp dựa trên lịch truyền thống. Một ngày được chia thành 12 khoảng thời gian, mỗi khoảng tương đương 2 giờ hiện nay, được gán với một trong 12 con giáp.

[38]Danh môn: gia đình có danh tiếng, khuê các: nơi ở của những thiếu nữ con nhà quyền quý trong thời phong kiến.

[39]Viện kiểm sát Nhân dân (Việt Nam): là cơ quan có chức năng thực hiện quyền công tố và kiểm sát hoạt động tư pháp của nước Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Việt Nam theo quy định tại Hiến pháp nước Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Việt Nam năm 2013.
[40]Lục bộ (sáu bộ): là thuật ngữ chỉ sáu cơ quan chức năng cao cấp trong tổ chức triều đình. Đứng đầu mỗi bộ là thượng thư, giúp việc có tả thị lang, hữu thị lang (thời Lý - Trần - Lê) hoặc tham tri (thời Nguyễn).
- Lại bộ: giữ việc quan tước, phong tước, ân ban thuyên chuyển, lựa chọn, xét công, bãi truất và thăng thưởng, bổ sung quan lại, cung cấp người cho các nha môn.
- Lễ bộ: giữ việc lễ nghi, tế tự, khánh tiết, yến tiệc, trường học, thi cử, áo mũ, ấn tín, phù hiệu, chương tấu, biểu văn, sứ thần cống nạp, các quan chầu mừng, tư thiên giám, thuốc thang, bói toán, tăng lục, đạo lục, giáo phường, đồng văn nhã nhạc.
- Hộ bộ thời Lê giữ việc ruộng đất, nhân khẩu, kho tàng, thu phát, bổng lộc, đồ cống nạp, thuế khoá, muối và sắt. Bộ Hộ thời Nguyễn giữ chính sách điền thổ, hộ khẩu, tiền thóc, điều hòa nguồn của cải nhà nước.
- Binh bộ: giữ việc binh nhung, quân cấm vệ, xe ngựa, đồ nghí trượng, khí giới, giữ việc biên giới, lính thú, nhà trạm, phố xá, nơi hiểm yếu, việc khẩn cấp, tuyển dụng chức võ.
- Hình bộ giữ việc luật lệnh, hình phạt án tù, ngục tụng và xét xử người phạm tội ngũ hình.
- Công bộ coi việc xây dựng thành hào, cầu cống đường sá, việc thổ mộc, thợ thuyền, tu sửa xây dựng, thi hành lệnh cấm về núi rừng, vườn tược và sông ngòi.

Quốc tử giám đầu tiên được lập vào năm 1076 tại kinh thành Thăng Long vào thời vua Lý Nhân Tông. Đây là nơi đào tạo quan lại cho nhà nước. Vì thế, Tế tửu với vai trò là người đứng đầu Quốc tử giám ngoài việc tổ chức dạy và học, còn phải tổ chức khảo hạch (kiểm tra) sự chuyên cần, tiến bộ của Giám sinh, chấm bài và báo cáo sang Bộ Lại để làm căn cứ bổ tuyển nhân tài theo quy định.

Tư thiên giám thời Lê Thánh Tông là tên một cơ quan thuộc bộ Lễ, chuyên lo việc liệu đoán khí hậu, mặt trời, mặt trăng, các vì sao, tính toán lịch pháp, giữ sách thiên văn, tính nhật thực nguyệt thực, chọn ngày giờ tốt... Thời Nguyễn, đổi gọi Tư thiên giám làm Khâm thiên giám.

Hàn lâm viện: là một tổ chức gồm các học sĩ uyên thâm Nho học, văn hay chữ tốt, chuyên trách việc soạn thảo văn kiện triều đình như chiếu, chỉ, sắc, dụ, chế. Quan viên của Hàn lâm viện cũng là nguồn nhân lực cung cấp cho Quốc sử quán trong việc biên soạn quốc sử, thực lục, điển lễ.

[41]Giờ Mão: tương ứng với khoảng thời gian từ 5 giờ tới 7 giờ sáng.

[42]Rút dây động rừng:
Có một điều rắc rối là chữ rừng 棱 (Nôm) còn có một âm đọc nữa là dừng (trong câu Tai vách mạch dừng).
Ví dụ sách Từ điển từ và ngữ Việt Nam (NXB Tổng hợp TP HCM - 2001) giải thích: "rút dây động dừng (dừng: là cốt để trát bức vách)": Đả động đến điều gì thì ảnh hưởng đến điều khác. Giả sử "dây" ở đây là dây buộc ở một bức vách đất bé nhỏ đã long lay, lòi cả dây lạt buộc xương vách ra, thì khi người ta cầm và giật (rút/dứt) thì việc nó "động" cũng là chuyện thường. Bởi cái dây đó ràng buộc, liên quan trực tiếp tới bức vách.

Xét nghĩa đen, rừng là nơi quy tụ nhiều loại cây, chia thành nhiều tầng, nhiều tán: thảm cỏ, cây bụi, dây leo, cây thân gỗ... Ngoài thực vật còn có muôn loài động vật, muông thú lớn nhỏ. Thợ sơn tràng, hay tiều phu thường rút các sợi dây leo còn tươi nguyên trong rừng để buộc, néo các loại củi, gỗ, nứa, lâm thổ sản thành bó. Trong khi dây leo ở rừng có thể dài đến cả hàng chục mét, luồn lách, vấn vít, đeo bám từ cây nọ sang cây kia. Thế nên, Rút dây động rừng, có nghĩa chỉ cần rút, dứt một cái dây leo cũng có thể làm động cả một cánh rừng! "Động" theo nghĩa đen ở đây là làm rung đến cây khác, động chạm đến thực thể khác. Thành ngữ Hán cũng có câu: Nhất tiết động nhi bách chi dao (Lay một nhánh mà làm rung chuyển trăm cành lá), đều dùng sự so sánh một sự vật bé nhỏ nhưng liên quan, gắn bó, tác động tới nhiều sự vật khác. Vì vậy, "Rút dây động rừng" mới là bản đúng, còn "Rút dây động dừng" là bản nhầm lẫn.

"Những là e ấp dùng dằng,
Rút dây sợ nữa động rừng lại thôi"
(Truyện Kiều)
- Với câu "Tai vách mạch dừng", thì "mạch dừng" mới là bản đúng, còn "Tai vách mạch rừng" là bản sai. Vì dừng là bộ phận của vách, vách là bộ phận của ngôi nhà, nơi (theo nghĩa đen) hai người trao đổi chuyện bí mật, riêng tư, về sau hiểu theo nghĩa rộng chỉ tất cả địa điểm khác. Dù là địa điểm nào thì những cái có thể "nghe lén" được đều tập trung ở xung quanh hai người.

[43]Tương kế tựu kế: lấy kế sách của đối phương, lợi dụng chính kế sách đó lập ra kế của mình đối phó lại họ.
tương 將: lấy, đem, như trong "tương công thục tội"
將功贖 罪 (lấy công chuộc tội)
kế 計: kế sách, mưu kế
tựu 就: làm nên việc, theo tới...