Trong các bài viết của mình hoặc comment của mình, tôi thường nói về đoàn phim và nhân vật nhiều hơn là nói về diễn viên hay đào sâu vào diễn xuất của diễn viên.

Bởi vì tôi không phải là người đu idol, tôi có thể ngưỡng mộ một Trương Tân Thành tài giỏi hoặc một Phó Tân Bác với kỹ nhập vai cực tốt, nhưng tôi vẫn không đu họ. Ngược lại, tỉ lệ tui dễ sa vào phim và quyết tâm đu phim sẽ cao hơn nhiều. Điều đó là vì tui hiểu tương đối nhiều về quy trình làm phim nó khó và phức tạp, cực khổ đến thế nào. Tôi cũng muốn chia sẻ với mọi người một chút để có sự cảm thông hơn với đoàn làm phim.

Vì viết cái bài này mà nửa đêm tui phải dựng cổ bạn tui dậy vì hắn đang làm ở tổ quay phim và hậu kỳ của một đoàn phim của VN, người trong cuộc có chuyên môn sẽ có những chia sẻ thực tế hơn. Thấy cũng có hơi tội lỗi với bạn tui một chút =)))

Nếu mem nào có chuyên môn hơn, đọc xong bài thấy còn thiếu thì hoan nghênh bổ sung thêm nha.

.....1 – ĐOÀN PHIM THƯỜNG CÓ NHỮNG AI VÀ VAI TRÒ LÀ GÌ ?

a) 3 đầu tàu của đoàn phim:

- Biên kịch: là người lên ý tưởng và viết ra cốt truyện cho phim, nếu là phim chuyển thể thì sẽ là người chuyển đổi nguyên tác thành cốt truyện phù hợp cho việc quay phim và vượt qua kiểm duyệt. Nếu phim được nhà sản xuất chọn sẽ bắt đầu chi tiết hóa truyện thành kịch bản lời thoại.

- Nhà sản xuất phim: là người quyết định có chọn kịch bản của Biên kịch hay không. Nhà sản xuất phim cũng sẽ là người lo tài chính của đoàn phim, tiếp cận đạo diễn, tìm kiếm nhà đầu tư, nhà tài trợ, thậm chí tiếp cận cả diễn viên nếu Biên kịch và Đạo diễn đã có sẵn chọn lựa. Sau khi quay thì Nhà sản xuất cũng là người lo các khâu giấy tờ kiểm duyệt, liên hệ nền tảng chiếu (online lẫn offline), quảng bá phim, trả lợi nhuận cho nhà đầu tư và nhà tài trợ. Có thể hình dung nếu đoàn phim là một công ty lớn thì nhà sản xuất chính là Chủ tịch tập đoàn.

- Đạo diễn: chỉ đạo chính trực tiếp cho toàn bộ quá trình làm nên bộ phim, từ khâu lựa chọn, điều chỉnh kịch bản, cho đến lựa chọn diễn viên, chọn ekip, chọn kỹ xảo, chọn thành phẩm. Có thể hiểu đây là Giám đốc điều hành được Chủ tịch thuê để điều hành công ty.

b) Diễn viên: đương nhiên đây là thành phần không thể thiếu rồi. Diễn viên cũng sẽ chia ra là- Diễn viên chính, còn có bình phiên hay nhất phiên, nhị phiên- Diễn viên thứ chính: trong Quang Uyên thì Đỗ Giai, Đào Trạch, Tiêu Hàn Dương có thể xem là thứ chính.- Diễn viên phụ: đảm nhận các vai có phân đoạn ngắn hơn, ít đất diễn hơn. Như Lam Kiều, ba Lạc.- Diễn viên quần chúng: với các phân cảnh cần thể hiện sự việc diễn ra trong đám đông như đi bộ ngoài đường có người đi bộ, hay bệnh viện sẽ có y tá bệnh nhân đi qua đi lại, hoặc sở cảnh sát có các cảnh sát viên làm việc, ..... đều sẽ cần diễn viên quần chúng.

c) Các tổ thường có của một đoàn phim:

- Tổ xử lý âm thanh: lo tất cả phần âm thanh tại hiện trường và hậu kỳ bao gồm ghi âm trực tiếp giọng diễn viên tại hiện trường, hoặc âm thanh tiếng động trong phân cảnh ở hiện trường để giúp diễn viên nhập vai hơn trong phân cảnh. Sau khi quay, tổ âm thanh còn phụ trách các vấn đề về lồng tiếng động ở hậu kỳ theo kịch bản.

- Tổ bối cảnh/Tổ dàn dựng: Tổ phụ trách công tác thị sát và lựa chọn địa điểm quay, hoặc dàn dựng bối cảnh ở phim trường. Nếu với các phim cổ trang mà không có bối cảnh sẵn, tổ bối cảnh phải làm luôn cả các khâu dựng từ cái cột nhà đến bài trí vật dụng trong các bối cảnh quay.

- Tổ tạo hình: tổ này dựa trên mô tả của biên kịch sẽ vẽ lại hình tượng nhân vật bằng sự kết hợp tổng thể từ quần áo, kiểu tóc, trang điểm, phụ kiện, thậm chí là phối với đạo cụ đi kèm. Tùy quy mô của phim mà tổ tạo hình sẽ kiêm nhiệm luôn 1 trong 2 hoặc cả 2 tổ là tổ phục trang và tổ hóa trang.

- Tổ phục trang: phụ trách tất cả trang phục của quá trình quay. Trường hợp diễn viên muốn sử dụng trang phục của chính mình thì tổ phục trang sẽ giúp diễn viên lựa chọn các phục trang có sẵn để phù hợp với tạo hình nhân vật. Tổ này sẽ cực nhất khi quay phim cổ trang mà còn là phim dã sử nữa thì từng bộ quần áo, từng đường kim mũi chỉ cũng phải thỉnh đến lão sư dày dặn kinh nghiệm phục dựng lại các trang phục thời cổ bằng thủ công.

- Tổ hóa trang: tổ này làm về các khâu make up, làm tóc, thậm chí với các nhân vật cần có vết sẹo, hay chột mắt hay hóa trang phức tạp thì tổ hóa trang phải nghiên cứu các chất liệu đắp nặn lên diễn viên cho phù hợp tạo hình nhưng không ảnh hưởng đến quá trình diễn xuất.

- Tổ đạo cụ: nơi nghiên cứu và làm ra các đạo cụ mà diễn viên sẽ dùng trong quá trình quay như thẻ ngành, súng ống, đạn dược, áo chống đạn, khiên, bla bla....thậm chí là từng cái xe, từng cái ghế, cái bàn, tới cái bình bông.

- Tổ lồng tiếng: thường dành cho các trường hợp phim không sử dụng tiếng thật của diễn viên mà dùng diễn viên lồng tiếng thì sẽ có hẳn một tổ lồng tiếng riêng phục vụ cho việc này. Tùy quy mô phim mà tổ lồng tiếng sẽ sáp nhập chung với tổ xử lý âm thanh.

- Tổ âm nhạc: gồm có đạo diễn âm nhạc phụ trách viết nhạc và phối nhạc cho phim. Những bản OST của phim thường sẽ do tổ này sản xuất ra.

- Tổ ánh sáng: lo tất cả các khâu ánh sáng của trường quay, gồm ánh sáng từ đèn, tản sáng, focus ánh sáng cận mặt diễn viên, cân bằng sáng nếu quay trong thời gian nắng chói hoặc tăng sáng khi quay vào buổi đêm, rồi xử lý các ánh sáng chuyển động với các phân cảnh hành động.

- Tổ quay phim: thường một bộ phim không chỉ có một máy quay thường trực mà thường có ít nhất 2 máy quay cùng lúc, có khi sẽ tận dụng 3 đến 4 máy quay để có nhiều góc độ cho từng cảnh phim. Các đoạn phim quay luôn dư hơn mức cần thiết, đến khi xử lý hậu kỳ đạo diễn sẽ chọn lựa lại để đưa lên phim chứ không sử dụng hết.

- Tổ hành động: thường gồm Đạo diễn chỉ đạo hành động và các diễn viên đóng thế. Với phim có yếu tố hành động thì tổ này càng có vai trò rõ ràng. Các cảnh hành động có tính nguy hiểm như đua xe, nhảy từ độ cao xuống hoặc cảnh võ thuật đỉnh cao thì sẽ do tổ này phụ trách.

- Tổ kỹ xảo: phụ trách việc bố trí để dàn dựng kỹ xảo trong những cảnh mà không có bối cảnh thực tế để quay. Ví dụ mấy cảnh phim tiên hiệp, cần có bối cảnh ở thiên đình hay chuyển động kỹ xảo được quay trên phông xanh rồi xử lý lại trên máy tính sẽ do tổ này thực hiện.

- Tổ xử lý cháy nổ: các phim có phân cảnh cháy nổ sẽ cần có đội ngũ chuyên gia xử lý bằng thuốc nổ tạo hiệu ứng cháy nổ chân thật trong khả năng kiểm soát, tránh gây nguy hiểm hoặc cháy nổ nghiêm trọng cho đoàn phim.

- Tổ hậu kỳ: Tổ phụ trách tổng hợp toàn bộ source quay, source lồng tiếng, âm thanh, kỹ xảo của các tổ khác và xử lý cắt ghép lại toàn bộ cảnh quay, ráp âm thanh, ráp lồng tiếng, ráp nhạc, ráp kỹ xảo để cho ra thành phẩm.

- Tổ hậu cần: phụ trách cơm nước, chỗ nghỉ ngơi của toàn bộ đạo diễn, diễn viên và các nhân viên khác của đoàn phim. Khi có đối tác, hay nhà đầu tư hay cơ quan chức năng đến tham quan đột xuất thì tổ này cũng phụ trách luôn.

- Tổ diễn viên: quản lý lịch quan của toàn bộ diễn viên, thực hiện nhắc hẹn và tập hợp diễn viên có mặt đúng thời gian và địa điểm để hóa trang trước khi quay.

Mới điểm sơ qua đã có tới 3 đầu tàu, ít nhất mấy chục diễn viên gồm chính lẫn thứ chính, phụ và quần chúng, rồi 16 tổ, tổ ít thì 2 người, tổ nhiều có khi là 15 người, trung bình mỗi tổ cho là 5 người cũng hết 80 người.

Tổng lại đoàn phim sơ sơ đoàn phim đã vào quy mô hằng trăm. Hằng trăm con người này làm sao mà hoạt động trơn tru, phối hợp nhịp nhàng thì không bao giờ dễ dàng.

2/ QUY TRÌNH LÀM RA MỘT BỘ PHIM:Tổng hết thời gian, tính luôn một số quá trình được thực hiện song song cùng lúc thì một bộ phim từ khi được khởi tạo ý tưởng cho đến lúc thành hình (chưa tính tới bước kiểm duyệt) thì đã hết hơn 1 năm lao động của đoàn phim.

a) Giai đoạn thiết lập đoàn phim: dự kiến 6 tháng.- Biên kịch biên soạn lại truyện thành kịch bản, điều chỉnh lời thoại cần khoảng 1 tháng.

- Nhà sản xuất tìm kiếm nhà đầu tư, nhà tài trợ, tiếp cận đạo diễn, tiếp cận diễn viên, làm việc với các cơ quan chức năng để xem phép quay phim. Quay phim ngoài trời thì không thể tự nhiên tụ tập một đám đông mà không cần xin phép được, đặc biệt các cảnh quay ngoại cảnh có điều động hình tượng cảnh sát thì thôi rồi, càng phải xin phép. Toàn bộ quá trình này khoảng 2 đến 3 tháng.

- Đạo diễn lựa chọn các ekip là các tổ sẽ làm việc, trao đổi đánh giá, chọn lựa, ký kết. Thường sẽ cần 1 đến 2 tháng mới gom đủ.

- Thực hiện casting: đăng tuyển diễn viên, lựa chọn diễn viên, thử vai. Quá trình đăng tuyển có thể là 1 đến 2 tháng, casting tập trung thì khoảng 2 tuần đến 1 tháng.

- Tổ dàn dựng sẽ thị sát và lựa chọn đia điểm quay.

b) Giai đoạn kế hoạch và sản xuất phục trang, đạo cụ: thường cần 2 đến 4 tháng tùy mức độ phức tạp

- Các tổ sau khi ký kết hợp đồng bắt đầu dựa trên kịch bản để lên kế hoạch. Ví dụ tổ đạo cụ sản xuất các đạo cụ cần thiết, tổ hành động lựa chọn động tác, lựa chọn diễn viên thế thân, tổ phục trang sản xuất phục trang, phân theo từng phân cảnh, tổ kỹ xảo bắt đầu chuẩn bị những thiết bị hiện trường cần thiết, tổ quay phim phân bổ người phụ trách, bla bla bla.

c) Giai đoạn vào đoàn: thường là 1 đến 3 tháng.

- Các diễn viên được tiếp cận và làm quen trước với nhau, tập trung ráp thoại và tìm hiểu nhân vật cũng như các tương tác giữa các diễn viên trong vai trò nhân vật được đảm nhiệm. Thường là 1 tháng làm việc liên tục.

- Thử tạo hình phối cùng các động tác và thần thái của nhân vật. Mỗi diễn viên sẽ cần khoảng 1 tuần với việc này.

- Với phim hành động mà cần diễn viên trực tiếp đóng thì cần thêm khoảng 2 tháng để học động tác và luyện tập thuần thục.

- Với phim cổ trang còn có thêm các lễ nghi phù hợp, thậm chí các phân cảnh đánh đàn hoặc thổi sáo thì diễn viên còn phải học thêm về nhạc cụ và luyện tập trong 1 tháng.

d) Giai đoạn quay chính thức: thường kéo dài ít thì 3 tháng, nhiều có khi 8 tháng tùy quy mô và độ dài của phim.

- Quá trình quay phim sẽ theo theo thứ tự của địa điểm quay chứ không theo trình tự của truyện, cũng có nghĩa là đến địa điểm nào là cả đoàn phim đều phải đi theo đó, tất cả các cảnh quay liên quan không liền mạch cũng đều phải quay cùng một khoảng thời gian. Chính vì quay như vậy nên cảm xúc diễn viên thường phải thay đổi thường xuyên theo phân cảnh chứ không liền mạch như truyện chúng ta thấy.

- Ví dụ, cùng một bối cảnh nhà Lạc Vi Chiêu chẳng hạn, có thể vài tiếng trước quay Bùi Tố vừa về nhà sau bệnh viện, vài tiếng sau có đoạn Bùi Tố thoải mái ăn lẩu, sáng hôm sau lại qua Bùi Tố đang giận dỗi Lạc Vi Chiêu không chừng.

- Hoặc như bối cảnh sở cảnh sát, vài tiếng trước có thể quay cảnh Lạc Vi Chiêu cà khịa Bùi Tố, vài tiếng sau có thể quay cảnh đang ngắm Bùi Tố, ngày hôm sau lại quay cảnh thẩm tra căng thẳng, hoặc nghe tin Đào Trạch bị tai nạn.

Nếu là tôi chắc đã sớm tẩu hỏa nhập ma với sự lộn xộn cảm xúc này quá.

e) Giai đoạn hậu kỳ: thường là 2 tháng, nếu phim có nhiều kỹ xảo và source nhiều thì sẽ cần khoảng 4 đến 6 tháng.

- Giai đoạn này tổng hợp lại tất cả các source và tái biên tập các cảnh quay, xử lý ráp các phân đoạn kỹ xảo, lồng tiếng, ráp nhạc...cắt lại cho phù hợp thời lượng hoặc thay đổi thứ tự các tình tiết trong trường hợp cần thiết và xuất ra file video thành phẩm cuối cùng để trình chiếu.

- Một lần render 1 file video thời lượng 3 phút đã cần tới gần 20 phút, cứ vậy mà các bạn nhân lên 1 tập  45 phút và với 30 tập thì tổng lượng bao nhiêu lâu để tính hen. Như bạn tôi là nhân viên tổ hậu kỳ, suốt 2 tháng ăn ngủ tại phòng làm việc, không bước chân ra đường là chuyện bình thường luôn.

Đây chỉ là các khâu chính của quá trình làm phim thôi, còn chưa tính tới khâu xin giấy phép, kiểm duyệt, quảng bá, tuyên truyền, chiêu thương, lên sóng, kết sóng, tổng kết tài chính, bán bản quyền, v.v... dài quá rồi không viết nổi nữa.

Nói tóm lại, với một đội ngũ cả trăm người như vậy, sự thành bại không chỉ tượng trưng của một cái tên phim hay cho một giai đoạn ngắn nữa, mà là 1 năm hơn của cả trăm con người. Chỉ một chọn lựa sai về ekip là phim phải quay đi quay lại rất nhiều lần, nếu chọn đầu tàu sai nữa thì thôi rồi luôn.

Nên với từng bộ phim mình được xem, tôi đều rất trân trọng, phim nào không hài lòng tôi đều không chọn chê, chỉ chọn góp ý nếu mình tâm huyết, còn nếu không tôi sẽ im lặng lướt qua vì cảm thấy mình không đủ chuyên môn lẫn sự chuyên nghiệp để mà chê họ. Số lượng người người xem và số lượng tương tác của cư dân mạng đã là kết quả lớn nhất đối với đoàn phim rồi, không cần một người nhỏ bé như tôi góp thêm vào nữa..............................

Nguyệt Ma