Ăn chắc, mặc bền

1. Tony có 6 tháng làm cho một tập đoàn tại Hồng Công thời còn trẻ. Trong 6 tháng đó, có nhiều bài học quý giá mà ông chủ và đồng nghiệp xứ cảng thơm này đã chỉ dạy.

Khi về nước, ông chủ dặn, mày không nên làm ăn hợp tác với giáo viên và nghệ sĩ. Lúc đó Tony sốc vì mẹ mình là giáo viên, còn bạn bè mình nghệ sĩ cũng nhiều, nghe như có cái gì đó không phải. Nhưng ổng nói, ý tao ở đây là phần lớn giáo viên (lưu ý từ phần lớn, vì vẫn có người vừa đi dạy vừa làm ăn cũng được) thường có tư tưởng chắc ăn nên làm ăn rất khó. Rủ làm ăn, họ căng thẳng lắm, 3 bữa là đòi rút vốn à. Còn nghệ sĩ, đầu óc của họ là nghệ thuật, kém về quản lý tài chính, nên làm ăn 3 bữa là lên mặt báo khóc vì phá sản. Thường nghệ sĩ muốn làm thành công, phải có công ty quản lý đầu tư đứng ra. Tony thấy cũng đúng, vì bạn bè nghệ sĩ của mình làm ăn thua lỗ miết, tư duy về tiền bạc của họ cực kỳ lộn xộn. Tiền hàng thay vì trả cho nhà cung cấp thì đem đi trả lương, hoặc mua sắm những thứ không cần thiết do cao hứng. Thế còn giáo viên, Tony hỏi. Ông chủ đáp, đó là một nghề đặc thù. Họ chọn làm nghề giáo viên thì trong gene của họ có sự chắc ăn ổn định rất lớn rồi, mà chắc ăn lại là KHÔNG ĐƯỢC PHÉP CÓ trong "tố chất doanh nhân". Học sinh châu Á từ nhỏ thường ngoan ngoãn nghe lời thầy cô dạy dỗ, nên sự chắc ăn ít nhiều thấm vào người. Ông hỏi, hồi năm 18 tuổi, mày có được thầy cô trường tư vấn nghề nghiệp không. Tony bảo là có, hồi đó ai cũng bắt tụi tao nộp đơn 5-6 trường. Tụi tao khối A thì nộp một khoa toán tin ĐH tổng hợp, một trường kinh tế, một trường bách khoa, rồi giao thông vận tải, thuỷ sản...rồi thêm mấy cao đẳng nữa. Cái ổng hỏi rùi mày thì sao, Tony nói tao hem chịu, tao chỉ thi có 1 trường, rớt thì thôi đi làm lao động phổ thông, chứ mình có đam mê các ngành khác đâu mà thi tùm lum vậy. Nhưng bạn bè thì đều thi rất nhiều, căng thẳng vì 5 trường đều đậu, lựa chọn mắc mệt. Năng lực cứ như đa khoa, ngành gì cũng học, cũng làm được.

Nói mới nhớ bữa nộp đơn, cô chủ nhiệm thấy mình chỉ nộp một hồ sơ thì la um sùm. Thầy hiệu trưởng cũng phân tích rủi ro lắm nếu chỉ thi một trường. Quan niệm xưa cũ, trường muốn có "bề dày thành tích" gì đó, một trong những tiêu chí đánh giá là "lượng học sinh vào ĐH". Giờ nghĩ lại thấy buồn cười, học sinh vào ĐH là lựa chọn cá nhân của các bạn, liên quan gì đến trường phổ thông, vốn là nơi cung cấp kiến thức cơ bản, phổ thông cho con người. Thời Tony học, mỗi ngành chỉ có 1 trường ĐH nên Tony kiên quyết nói em chỉ thích ngành đó, trường đó. Cô và thầy phân tích cũng lâu lắm, nhưng tất cả im bặt khi Tony bảo là nhà em không có tiền, nếu thầy cô muốn thì cho em tiền đi, em thi hết chục trường cũng được. Nhưng em báo trước là ngành em chọn mà rớt, dù mấy trường kia thủ khoa thì em cũng không học. Ai cũng lắc đầu, nói thằng này lạ. Quá lạ.

2. Mark Zuckerberg, ông chủ facebook mà chúng ta đang kết nối với nhau, được xem là một bộ óc xuất sắc của nhân loại hiện nay. Câu nổi tiếng của anh: "Rủi ro lớn nhất là không dám rủi ro. Trong thế giới thay đổi nhanh chóng hiện nay, có một cách làm đảm bảo bạn sẽ thất bại trong mọi thứ, chính là KHÔNG DÁM MẠO HIỂM".

Như vậy, “chắc ăn” sẽ chứa đựng nhiều rủi ro hơn “mạo hiểm“. Một con tàu ra khơi sẽ an toàn hơn việc nó nằm ở cảng. Sóng thần không gây hại ngoài khơi, nó chỉ tàn phá đất liền, nơi con tàu tưởng như bình yên trú ngụ.

Thế giới đã khác, cách tiếp cận của giới trẻ phải khác. Đặc biệt là việc chọn nghề để học và chọn việc để làm, để khởi nghiệp.

Hình mẫu ngoan hiền, vở sạch chữ đẹp, “khi đi em hỏi khi về em chào, miệng em chúm chím mẹ có yêu hem nè” không được đánh giá cao nữa. Hình mẫu cá tính, đột phá, quyết đoán, làm khác, nghĩ khác, xê dịch, mạo hiểm, thay đổi…(nhưng không hư) là hình mẫu giới trẻ mà thế giới đang cần.

Nhưng thật tiếc là cái này lại vô cùng hiếm ở châu Á. Chữ “ngoan” là một chữ không có tương đương trong tiếng Anh, tiếng Pháp. Ngoan ở châu Á nghĩa là biết vâng lời, obedient. “Không hư” mới là từ có giá trị hơn. Hãy nhận 1 bạn trẻ không hư vào làm, bạn sẽ được việc hơn 1 bạn trẻ ngoan (trừ việc văn phòng, thư ký).

3. Nhiều bạn trong CLB khởi nghiệp, khi yêu cầu thử thay đổi kiểu tóc, đầu đinh hay nhuộm mới, liền nói “ba con mắng chết”. Kêu lên Đà Lạt họp khảo sát farm thì hào hứng lắm, tới đoạn nộp tiền thì im lặng. Cuối cùng chỉ có 4/10 bạn đi, 6/10 còn lại “ba mẹ không cho, bạn gái không đồng ý”. Chưa có tỷ phú nào hỏi mẹ “mẹ ơi, con mở công ty nhé” rồi bà mẹ nói ừa mới dám mở. Làm ăn, mua bán với thể loại doanh nhân gì mà tới đoạn quyết định thì “để anh về hỏi vợ”, "để chị về hỏi chồng" thì thôi, chỉ là cò con. Công ty mà chồng giám đốc, vợ làm kế toán để “chắc ăn” thì chỉ mãi mãi nằm ở quy mô doanh số tầm tầm, vì có những cơ hội kinh doanh, “bà kế toán” không duyệt vì sợ mất.

Có bạn trẻ “chân trong chân ngoài”, vẫn đi làm, khởi nghiệp vào ban đêm hay cuối tuần, vì sợ “khởi nghiệp thất bại mà việc cũng mất“, đợi thành công mới xin nghỉ việc. Tham vài đồng lương lẻ tẻ, hoặc không tự tin về việc mình triển khai. Ở cơ quan thì lén lút làm việc bên này, ngồi bên này thì điện thoại léo nhéo việc cơ quan. Thì cả 2 đều tèo. Có bạn quyết tâm du học, luyện IELTS, SAT để xin học bổng nước ngoài mà cũng luyện luôn toán lý hoá để quyết tâm đậu ĐH tốp trên trong nước thì…cả 2 đều không đạt. Có bạn xin học bổng đi du học, tới đoạn yêu cầu viết tự luận và nộp hồ sơ thì “thôi con không đi, con đang mua nhà trả góp. Trước khi đi du học, con phải có 1 cái nhà ở đây, lỡ qua kia học không nổi thì về", phải tích luỹ đủ mấy chục ngàn đô thì mới dám qua đó. Theo các bạn du học sinh ở Mỹ, bạn nào cầm số tiền lớn qua học thì học xong là về hết, chỉ có các bạn mạo hiểm vài ba ngàn, qua đó vừa học vừa xoay sở mới trụ lại được, vì "đi làm thêm" mới quen văn hoá bản địa mà hoà nhập được. Cô bạn Tony hiện có 3 căn nhà ở Malibu, 3 căn nhà ở Beverly Hills khi qua Mỹ du học với 3000 đô vỏn vẹn trong tay thôi, còn 1 bạn khác là con của chủ doanh nghiệp nổi tiếng VN, mang 100,000 đô qua du học thạc sĩ, xong muốn ở lại mà xin việc mãi không được. Vì ngoài điểm A hết trong bảng điểm, bạn không có bất cứ trải nghiệm nào với người bản địa cả.

Có bạn vừa suy nghĩ lên phương án kinh doanh để khởi nghiệp, mà cũng luyện GMAT để thi thạc sĩ, tiến sĩ. Ham bằng cấp, nhưng cũng lại ham tiền, ham thành tựu. Vừa mở công ty, vừa đi phỏng vấn xin việc chỗ lương cao. 10 năm gặp lại, vẫn ly bia ngửa cổ lên trời uống nói số mình không may mắn. 20 hay 50 năm nữa thì cũng chỉ thế. Có ai chắc ăn mà thành công đâu. Chắc ăn thì CHỈ ĐỦ ĂN.

3. Không chỉ là làm ăn, bất cứ nghề gì, thế giới đỉnh cao của lĩnh vực đó không dành cho người “chắc ăn“. "High risk, high return". Ai rủ mình làm ăn mà “đảm bảo, không có rủi ro gì” thì một là lừa đảo, hai là đứa thơ ngây, mới bước ra từ tháp ngà lý luận. No risk thì no return. Không có cái gì mà “100% chắc thắng”. Những doanh nhân lớn của Việt Nam hay nước ngoài, ai ai cũng có tố chất của sự quả quyết, tự tin, chịu trả giá.

Bệnh chắc ăn không phải ở giáo viên mới có, mà hầu như cư dân các nước nông nghiệp lúa nước lạc hậu đều bị. Chúng ta bị "bệnh chắc ăn" chủ yếu do tác động của gia đình, cha mẹ, bạn bè, làng xóm. Họ canh tác dựa vào thiên nhiên, nên luôn có "1 vụ mùa ăn chắc", 1 vụ mùa gieo xong thì ra cúng lạy quá trời để mong mưa thuận gió hoà. Khác với các dân tộc khai phá, chinh phục, đặc tính chấp nhận rủi ro nằm trong gene của họ. Với cái la bàn thô sơ, tàu gỗ, buồm vải...họ giong lên đi dọc ngang quả đất. Bão tố khiến họ chết cũng nhiều, nhưng vì thế mà châu Mỹ, châu Úc...mới được tìm ra và trở thành trù phú. Bây giờ, trước đại sứ quán Mỹ, Úc của các nước châu Á, luôn rất đông người dân đứng xếp hàng xin visa để sang.

Giờ đi máy bay rồi, chắc ăn thì mới đi. Dân châu Á cứ lẹt đẹt bắt chước theo sau người ta hoài, cũng là do "bệnh chắc ăn" nó thấm sâu vào từng tế bào. Ai có nhận thức mạnh, thoát ra được thì mới bật lên, đột phá, sống phong lưu sung túc và quan trọng nhất là có thành tựu.

Add
KHI CÔ ĐỘC LÀ SỰ LỰA CHỌN : LIỀU THUỐC GIẢI CHO MỘT TRONG NHỮNG MỐI LO VÀ NGHỊCH LÝ LỚN NHẤT CỦA THỜI ĐẠI CHÚNG TA.

Kiến Thức Tâm Lý

“Chúng ta đang sống trong một xã hội nơi lòng tự trọng thường được nhìn nhận như một bằng chứng của hạnh phúc, nhưng chúng ta lại không muốn gần gũi với con người đáng ngưỡng mộ và có sức quyến rũ đó.”
Trước khi đọc bài này, chúng ta hãy thử xem sự khác nhau giữa đơn-thân (alone) và cô-đơn(lonely). Đơn-thân là trạng thái, thường là do lựa chọn. Cô-đơn là tính từ, miêu tả hệ quả. Bạn hoàn toàn có thể cảm thấy cô-đơn khi ở giữa gia đình, khi nằm ngay cạnh người bạn yêu. Khi bất đồng trong giao tiếp nảy sinh, khi mọi người quanh bạn hoặc thậm chí bản thân bạn không hiểu hoặc đón nhận những suy nghĩ trong lòng bạn, bạn cô đơn.

Cô-độc. Cô-đơn. Độc-thân. Đơn-thân. Bản thân những cụm từ này chỉ đơn thuần mang nghĩa “một mình, một cá nhân, duy nhất” nhưng trong phông nền văn hóa Việt Nam “con đàn, cháu đống” “có chị, có em” thì “một mình, duy nhất” được coi là một sự thất bại trong xã hội, vì vậy từ bé chúng ta đã học cách mặc định rằng “cô-độc”, “cô-đơn” là những cảm giác buồn vì không hòa nhập được với môi trường, là cái cần tránh. Còn những người độc-thân, đơn-thân là những người thất bại. Tuy nhiên đây sẽ chỉ còn là một suy nghĩ cũ-cực-cũ sau 10 phút tới.

Khi phần trăm cơ hội để tìm được một người bạn đời thấp một cách “ảm đạm” và bí quyết cho một tình yêu bền lâu phần lớn đến từ sự nhượng bộ, liệu có lạ chăng nếu số người quyết định sống đơn- thân ngày càng nhiều? Lựa chọn sự cô-đơn một cách chủ động không chỉ trong phạm vi tình yêu mà còn cả với các mối quan hệ con người – con người khác nữa. Emerson, nhà vô địch hùng biện về tình bạn trong văn học Anh đã sống phần lớn cuộc sống của mình cô-đơn, và nó đã giúp ông viết ra những tác phẩm sống cùng thời gian. Nhưng những sự lựa chọn kiểu như vậy dường như vẫn là một thứ xa xỉ phẩm trong nền văn hóa của chúng ta – thứ sản phẩm được đánh đổi với phần đều của sự e sợ và sự khinh bỉ, nhất là ở thời đại tính kết nối, mối quan hệ đang được tôn sùng hơn bao giờ hết như hiện nay. Khẳng định nổi tiếng của Hemingway rằng sự cô-đơn là điều cần thiết cho công việc sáng tạo có lẽ là chuẩn xác bởi chính bản thân câu nói đã thể hiện tính triệt để và sự đáng sợ trong đó.

Một người bạn của tôi gần đây có kể cho tôi một “giai thoại” như sau: Một buổi tối trong chuyến đi Mexico một mình của cô, cô có ghé vào một quán ăn địa phương. Ngay khi hiểu ra rằng cô sẽ ăn tối một mình, người bồi bàn của quán ăn đã đưa cô tới một chỗ ngồi khuất ở bên trong, không quên thể hiện sự lúng túng có pha lẫn thương hại, để không làm ảnh hưởng đến khung cảnh huyền ảo của các cặp đôi đang dùng bữa. (Một điều đáng nói khác ở đây, đó là những kiểu “tai nạn” này không chỉ cho thấy sự kỳ thị với chuyện độc-thân cũng tương đương với sự thất bại của chúng ta trong việc tôn trọng nghệ thuật sống độc-thân.

Cô-đơn, là thứ mà bản thân chúng ta tự “bầu cử”, sau đó được trả lời bằng những “bản án phán xét” và cuối cùng trở thành nô lệ của sự kỳ thị. Nhưng nó cũng là một thứ “dung lượng” rất cần thiết cho một cuộc sống trọn vẹn.

Nghịch lý đó được tác giả người Anh Sara Maitland khám phá trong cuốn How to Be Alone (Làm thế nào để sống cô-đơn) – đây cũng là phần mới nhất trong chiến dịch The School of Life, một chiến dịch nhằm cải cách những cuốn sách self-help (sách giúp nâng cao năng lực của bản thân) truyền thống bằng một seri sách thông minh, với những lời khuyên bổ ích về các phương diện khác của cuộc sống hiện đại như làm thế nào để thỏa mãn với công việc, làm thế nào để có một mối quan hệ tốt hơn với tình dục, làm thế nào để không lo lắng về tiền hoặc thậm chí chỉ để sống mà không phát điên.

Mặc dù hiện tại Maitland sống ở một trong những vùng thưa dân cư nhất châu Âu ở Scotland, nơi mà muốn đến siêu thị gần nhất mời bạn đi 32km và sóng điện thoại thậm chí không phủ đến, nhưng bản thân bà chưa bao giờ là người cô-độc. Bà sinh ra và lớn lên trong một đại gia đình với 5 anh chị em khác. Nhưng chỉ đến khi bà bị sững sờ bởi khái niệm của sự tĩnh lặng – đây đồng thời cũng là chủ đề cuốn sách trước, bà đã bằng một cách gián tiếp chạm đến sự cô-đơn. Bà đã viết:

“Tôi cảm thấy bị thu hút bởi sự tĩnh lặng; bởi những thứ xảy ra đối với tinh thần con người, với bản chất và tính cách khi những cuộc hội thoại đã ngừng, khi bạn nhấn nút OFF, khi ta hòa mình vào khoảng trống khổng lồ đó. Tôi thích nhìn sự tĩnh lặng như một hiện tượng văn hóa bị mất đi, như một thứ chứa đựng vẻ đẹp và như một thứ “không gian” đã được dùng đi dùng lại rất rất nhiều lần bởi vô số những cá nhân khác nhau, vì những lí do khác nhau và thu nhận được những kết quả cũng vô cùng khác nhau. Tôi bắt đầu dùng cuộc sống của chính mình như một phòng thí nghiệm để thử nghiệm các ý tưởng và xem nó đưa tôi đến đâu. Và thực sự ngoài sức tưởng tượng của chính mình, tôi phát hiện ra rằng tôi YÊU sự tĩnh lặng. “Ảnh” rất hợp tôi. Tôi trở nên tham lam và thèm muốn nó hơn. Trong chuyến đi săn sự tĩnh lặng, tôi tìm thấy một thung lũng nọ, và xây một căn nhà ở đó, trên bãi đổ nát của một mái nhà tranh nơi đã từng là nhà của một giám mục già.”

Tuy nhiên, việc yêu thích sự cô-đơn của Maitland có gì đó hơi khác với việc thích sự tĩnh lặng. Mối quan tâm của bà đến sự cô-đơn nảy nở từ việc công chúng định nghĩa sự cô-đơn như là một “vấn đề xã hội và tâm lý nghiêm trọng,”; từ một khát khao của bà “được làm dịu bớt những nỗi sợ hãi của con người và giúp họ chủ động tận hưởng khoảng thời gian cô-đơn”. Và bà đã làm điều đó, bà đưa ra những câu hỏi cho vấn đề hóc búa này:

“Sự cô-đơn trong xã hội hiện tại của chúng ta nêu lên một câu hỏi rất quan trọng về bản sắc và hạnh phúc.
[…]

Làm thế nào chúng ta lại tiến đến một thế giới phát triển tương đối thịnh vượng này, nơi mà ít nhất ở “lát cắt” văn hóa này sự tự chủ, tự do cá nhân, sự thỏa mãn và nhân quyền là những giá trị chính của xã hội, và trên tất cả đó là chủ nghĩa cá nhân đạt tới giá trị cao nhất của nó trong lịch sử loài người, nhưng cùng lúc đó, những cá nhân tự chủ, tự do, thỏa mãn này lại sợ phải đối mặt với chính mình?

[…]

Chúng ta đang sống trong một xã hội nơi lòng tự trọng thường được nhìn nhận như một bằng chứng của hạnh phúc, nhưng chúng ta lại không muốn gần gũi với con người đáng ngưỡng mộ và có sức quyến rũ đó.

Chúng ta cảm thấy những tiêu chuẩn về đạo đức và xã hội như một sự ức chế kìm hãm tự do cá nhân, nhưng chúng ta lại sợ rúm ró nếu thấy ai đó tách mình ra khỏi đám đông và có những thói quen chúng ta cho là “kỳ dị”.

Chúng ta tin rằng mỗi người có một “tiếng nói cá nhân”, và điều đó không nghi ngờ gì, là một hình thức của sự sáng tạo, nhưng chúng ta lại có những nghi ngờ u tối nếu ai đó chọn sự cô-độc là một bước (khá hiển nhiên) của quá trình sáng tạo.

Chúng ta nghĩ chúng ta đặc biệt, độc nhất và xứng đáng được hạnh phúc, nhưng chúng ta lại khiếp sợ việc ở một mình.

[…]

Chúng ta đáng lẽ phải đi tìm sự thỏa mãn của riêng mình, hành động theo cảm tính của riêng mình, tìm được con người thật của mình và hạnh phúc của riêng bản thân mình – nhưng bí ẩn thay, chúng ta lại không tự mình làm những điều đó.

Ngày nay, hơn bao giờ hết, cái giá phải trả bao gồm những phán xét về đạo đức và cả những suy yếu trong lô-gic.”

Một điều đáng ngạc nhiên và rất quan trọng về sự cô-đơn đó là nó không những không khiến cho chúng ta tách mình khỏi xã hội mà thực ra tăng khả năng kết nối của chúng ta. Bằng cách gần gũi, thân thiết với chính cái thế giới khép kín của chúng ta – cái thế giới dường như đáng sợ và thường rất lạ lẫm mà đến cả triết gia Martha Nussbaum cũng kêu gọi hãy vượt qua mọi nỗi sợ hãi để khám phá nó, chúng ta sẽ tự giải thoát mình và tìm đến sự gần gũi với những cá nhân khác. Maitland còn viết:

“Không có gì hủy hoại những mối quan hệ nhanh hơn khi con người ta “vô tâm, vô nghĩ” không giới hạn. Những người như vậy rất khó để trở thành là những cá nhân toàn vẹn khi họ thậm chí không hề có chút gì là của mình, là chính mình. Điều này gợi ý rằng ngay cả những người hiểu rằng các mối quan hệ trong cuộc sống (bất kỳ quan hệ gì) khiến họ cảm thấy tốt hơn, viên mãn hơn cũng đều cần một khoảng không gian riêng cho chính họ, hoặc ít nhất một vài dịp để có thể tận dụng nó. Nếu bạn thực sự hiểu bản thân mình và hiểu rằng bạn kết nối với những người khác là bởi vì bạn thực sự muốn vậy thay vì bị yếu tố khác khống chế, hoặc chỉ vì sự tuyệt vọng hay sự tham lam, hoặc vì bạn sợ rằng sự tồn tại của bạn cần phải được công nhận bởi những người khác, thì bạn thực sự là một người TỰ DO. Sự cô-đơn trong thực tế sẽ nuôi dưỡng các mối quan hệ, đơn giản vì những mối quan hệ đó được dựa trên sự TỰ DO. “
Tuy nhiên giá trị của sự đơn-thân đang bị trôi tuột theo đường xoắn ốc của những định kiến xã hội trong lịch sử nhân loại. Maitland đưa ra dẫn chứng về sự tăng trưởng số lượng đàn ông không kết hôn (male spinsters) ở Mỹ từ 6% năm 1980 lên đến nay là 16%, và bà cũng lần theo dấu vết của hiện tượng xã hội “méo mó” này:

“Thời Trung Cổ, từ “bà cô” (spinster) là một từ được dành để khen những người, thường là cho phái nữ, có khả năng tự thân độc lập (spin), độc lập về tài chính – điều vô cùng khó và hiếm đối với phụ nữ thời đó. Bản thân từ này được dùng với tất cả phụ nữ khi họ bước vào một cuộc hôn nhân như một cách nói họ đã tiến tới mối quan hệ này một cách tự do, tự bản thân quyết định thay vì vụ lợi. Còn trong xã hội ngày nay, “bà cô” mang ý nghĩa xúc phạm, bởi chúng ta thấy sợ thay cho họ. Đàn ông có lẽ cũng không là ngoại lệ khi xã hội nghĩ họ là những người “hâm hấp” hoặc “có vấn đề thần kinh”. “
Cách nghĩ “hiện đại” vô tình đánh đồng sự đơn-thân chủ động như một chứng bệnh 3 căn: sad (buồn), mad (bực) và bad (bại) này thực ra được hình thành từ lối suy nghĩ giáo điều luẩn quẩn, thứ suy nghĩ mà những người vốn tự nguyện chọn bản thân họ là bạn thân, chọn sự riêng tư là nhân phẩm căn bản, không tài nào chen chân vào nổi. Để phản ánh sự phổ biến của lòng thương hại không đúng chỗ, Maitland đã kết thúc sự bất khả kháng trong việc bác bỏ những giả định sai lầm của xã hội:

“Nếu bạn nói “Thực ra, tôi cảm thấy hạnh phúc,” thì có người sẽ luôn cố chứng minh ngược lại. Gần đây có một người cứ cố gắng an ủi tôi vượt qua đau khổ, nhưng khi tôi đảm bảo với người đó là tôi thực sự hạnh phúc thì họ đáp “Chắc cô tự nghĩ vậy thôi”. Xin thưa hạnh phúc là một thứ cảm giác. Tôi không tự nghĩ ra, mà tôi cảm thấy. Tất nhiên là tôi có thể đang sống mơ mộng, và một lúc nào đó toàn bộ tòa dinh thự của niềm vui và sự hài lòng này sẽ đổ sụp quanh tai tôi, nhưng tại thời điểm này hoặc là tôi đang nói dối hoặc tôi đang nói sự thật. Hạnh phúc của tôi không thể nào, theo đúng như bản chất tự nhiên của hạnh phúc, là thứ cảm giác mà tôi có thể “nghĩ ra” nếu không thực sự cảm thấy. “
Maitland cho rằng nguyên do chính của những thái độ bác bỏ kể trên là sự sợ-hãi, sợ người khác khác mình, sợ người khác đưa ra sự lựa chọn mà mình không lý giải nổi. Nỗi sợ này khiến cho người ta áp đặt nó ngược lại lên người khác, thường bằng sự giận dữ (gần như “Sợ cá chém thớt”) – một biểu hiện của sad, mad và bad, một dấu hiệu của sự thiếu tự tin từ bên trong khi đối mặt với những thứ không quen thuộc.

Và trong những trận vật lộn đó, ta cố bấu víu để thoát khỏi sự cô-đơn, một thứ trạng thái chúng ta thậm chí không thực sự hiểu và do vậy không thể kế thừa những thành quả của nó. Hai chiến thuật phòng vệ phổ biển nhất chống lại sự cô-đơn theo Maitland thứ nhất là mô hình sợ-cá-chém-thớt tức là chúng ta phê phán những người có khả năng tìm thấy niềm vui trong sự cô-đơn và lên án họ, gắn cho họ cái kết luận “sad-mad-bad”; thứ hai là phương pháp phòng thủ, bằng cách “ngấu nghiến” tạo ra một mạng lưới quan hệ rộng để tránh cho bản thân chúng ta khỏi nguy cơ bị một-mình, đối mặt với chính mình. Maitland thủ thỉ:

“Bất kể bạn có bao nhiêu bạn trên Facebook, bao nhiêu contacts, bao nhiêu mối quan hệ hay sự dự phòng về tài chính, những con số đó không thể đảm bảo sẽ bảo vệ bạn.”

One of Antoine de Saint-Exupéry’s original watercolors for The Little Prince.
Mâu thuẫn văn hóa của thời đại chúng ta còn được thể hiện ở sự thiên vị “mãn tính” đối với những cá tính mang xu hướng “hướng ngoại” (extrovert – dễ gần, yêu thích những thứ ở ngoài bản thân như môi trường vật chật, xã hội), bất chấp những bằng chứng trong thực tế về sức mạnh của “nội tâm” (introvert – nhút nhát, hướng nội) đang ngày càng tăng. Maitland viết:

“Cùng lúc đang theo đuổi “lý tưởng hướng ngoại” này, xã hội cũng không quên phát ra một tín hiệu hoàn toàn trái ngược. So với những đặc điểm của tính cách hướng ngoại thì hầu hết chúng ta lại vẫn thích được coi là người nhạy cảm, cao cả, sâu sắc, đời sống tinh thần phong phú và biết lắng nghe hơn – những biểu hiện của con người “nội tâm”. Tôi thiết nghĩ chúng ta vẫn ngưỡng mộ cuộc sống của một học giả hơn là một người buôn bán; của một đạo diễn hơn người biểu diễn (đó là lý do vì sao các ngôi sao nhạc Pop liên tục stress khi họ phải tự sáng tác); một nghệ sỹ thủ công hơn một chính trị gia; một nhà thám hiểm đơn thân hơn một người đi du lịch theo tour…Nhưng những tín hiệu rối bời thiếu kiểm định về sự cô-đơn mà xã hội gửi tới chúng ta càng làm mớ bòng bong thêm rối hơn; và sự rối-loạn, nhầm-lẫn càng tiếp thêm sức mạnh cho nỗi sợ-hãi.”
Hai trong số các “dụng cụ” của Maitland nhằm giúp ta vượt qua những cái nhìn tiêu cực về sự cô-đơn và phát triển tính tích cực của việc sống đơn-thân và thực sự tận hưởng nó, đó là khám phá khả năng mơ mộng (reverie – trạng thái lạc vào thế giới suy nghĩ của bản thân một cách khoan khoái, daydream), và luyện tập đối diện với sự sợ-hãi. Bà cũng liệt ra 5 hạng mục “phần thưởng” từ việc “học-lại” (unlearn) những nỗi sợ-hãi vốn được gieo mầm từ văn hóa của chúng ta về sự cô-đơn và học cách ở một mình:

1.Hệ ý thức sâu sắc hơn về bản thân
2. Sự hòa hợp sâu sắc hơn với thiên nhiên
3. Mối quan hệ sâu sắc hơn với những điều thiêng liêng
4. Thúc đẩy sự sáng tạo
5. Cảm giác của sự tự do

Bên cạnh cuốn sách này của Maitland, dự án The School of Life (Trường Đời) còn bao gồm những cuốn sách không kém phần xuất sắc khác, bao gồm cuốn How to Stay Sane (Làm Thế Nào Để Không Phát Điên) của Philippa Perry, cuốn How to Worry Less About Money (Làm Thế Nào Để Ngừng Lo Lắng Về Tiền) của John Armstrong, cuốn How to Think More About Sex (Làm Thế Nào Để Nghĩ Nhiều Hơn Về Sex) của Alain de Botton và cuốn How to Find Fulfilling Work (Làm Thế Nào Để Thỏa Mãn Với Công Việc) của Roman Krznaric.

dịch bởi Bravelinh

Nguồn: Brain Pickings