"Bonjour à tous. Une matinée paisible. As we said last week, our lesson today is about the economic crisis and its implications. Come on, everyone open the book to page ..."

(Dịch: Chào buổi sáng tất cả. Một buổi sáng yên bình. Như chúng ta đã nói tuần trước, bài học hôm nay của chúng ta là về cuộc khủng hoảng kinh tế và những tác động của nó. Thôi nào, mọi người mở sách ra ...)

Denis mơ mơ màng màng giở sách ra theo số trang mà vị giáo sư già đang nói đến. Kéo chiếc áo khoác lại ôm sát lấy cơ thể mình, cậu hít một hơi thật sâu, cảm nhận cái lạnh rùng mình của mùa đông Paris dù rằng giảng đường đã bật lò sửa. Ừ thì lò sửa có bật nhưng mà cái phòng to hơn 100 đứa sinh viên thì hơi ấm chả còn là mấy, với lại dân bên đây da chúng dày lắm nên chả cần bật chế độ cao làm gì cho hao tiền điện. Lôi từ balo ra cái bình giữ nhiệt đựng nước nóng trong đó rồi áp tay lên cho ấm, Denis thầm nghĩ:

"Bố khỉ, cái xứ gì mà lạnh âm 5 độ mà vẫn bắt đi học. Đúng là cái bọn tư bản hút máu"

Những ngón tay được sưởi ấm chút thì phải cầm viết mà ghi chép bài, không phải là cậu không nghĩ đến việc lôi máy tính ra đánh tạch tạch cho nhanh đâu, mà là cầm bút viết cho có cảm giác là mấy đầu ngón tay còn gắn với bàn tay, lạnh quá rồi.

Denis là một du học sinh hiện theo học khóa thạc sĩ về kinh tế ở Paris, Pháp với học bổng toàn phần do Đại học Ngoại thương Hà Nội trao tặng. Đối với một cậu sinh viên mới chập chững bước đầu chạm vào đời thì bỗng một cục vàng từ trên trời rơi xuống đất mà cái giá cần trả là con điểm xuất sắc bốn năm đại học, thì Denis chưa ngốc đến độ từ chối nó đâu.

Denis chưa điên đến thế, và cậu sinh viên chân ướt chân ráo năm nào giờ đây đã là sinh viên Cao học năm hai ở một trường đại học danh tiếng ở Paris rồi. Cậu ngồi thẳng lưng nhìn lên bục giảng như ra vẻ là chăm chút lắm, à đâu, có tập trung mà nhưng mà chỉ được một nửa hiệu suất thôi. Denis đang bận nghĩ vu vơ rồi cười khẽ như tự giễu cợt chính những suy nghĩ nhảm nhí của bản thân về cái xứ sở rượu vang này.

Paris, thủ đô ánh sáng rực rỡ, đẹp đẽ và lãng mạn mà người ta hay khen trên báo đài ấy. Paris đẹp lắm, nó mang trên mình một vẻ đẹp vừa cổ kính lại vừa hiện đại, vừa nghèo nạn lại vừa xa hoa. Nó tự giữ cho mình được những bản sắc lịch sử hào hùng từ thuở xa xưa, nhà thờ Notre Dame hay còn gọi là nhà thờ Đức bà phiên bản gốc, cung điện Versailles hay là Château de Versailles ấy có lẽ chính là một trong những bằng chữ rõ ràng nhất. Ở những nơi cổ kính mang đầy mình những dòng thời gian lịch sử, hay đại lộ mua sắc sang chảnh sầm uất Champs-Élysées nối thẳng đến Khải Hoàn Môn hào hùng, hay những quán xá lãng mạn ở quảng trường René Viviani nơi mà bộ phim làm thổn thức tim người xem Me before you, hay ngồi thuyền dọc sông Seine hưởng thụ gió lồng lộng. Ừ nhỉ, nói đến Paris người ta không nào quên được tháp Eiffel nổi tiếng lừng lẫy được, quả là một thiếu xót.

"In 1928 the market value of the stocks traded on the New York Stock Exchange increased at an annual rate of 36 percent, and in the first eight months of 1929 the market value increased at an annual rate of 53 percent...."

(Dịch: Năm 1928, giá trị thị trường của các cổ phiếu được giao dịch trên thị trường chứng khoán New York tăng với tỷ lệ hàng năm là 36% và trong 8 tháng đầu năm 1929, giá trị thị trường tăng với tỷ lệ hàng năm là 53% ....)

Tiếng giáo sư văng vẳng bên tai kéo Denis về lại cái thực tại lớp học, cậu quay đầu sang trái sang phải ngó nghiêng bạn học của mình. Hầu hết bọn chúng cũng mơ màng như cậu thôi, à không tính mấy ông siêng năng nhá. Mấy người đó thì mỗi ngày đi học như là một buổi đàm phán, lúc nào cũng sơ mi quần tây chỉnh tề lắm, thiếu điều thêm cái áo vest, đôi giày da bóng loáng là đủ bộ.

Khóa Cao học của Denis chủ yếu là các sinh viên vừa tốt nghiệp đại học muốn học lên cao như cậu, hoặc là những nhân viên muốn thêm kiến thức, hoặc cũng có những ông chủ lớn nhỏ muốn có thêm nghề tay trái để kiếm thêm nhiều tiền (Ý là đã giàu thì càng giàu ấy; richer gets richers). Tiếng bút sột soạt chạy trên mặt giấy, tiếng kin kít của cục tẩy khiến Denis phải tự vực dậy tinh thần mà tập trung dõi theo bài giảng của giáo sư.

Hôm nay Paris trong xanh lắm, trời cao vời vợi không một gợn mây. Nhiệt kế rượu treo trên bờ tường đá trường đại học cổ xưa nào đó chậm rì rì tăng lên con số -4oC, mặt trời bắt đầu ló dạng khỏi đám mây tù mù mỏng manh và ánh sáng mang năng lượng sẽ từ từ sưởi ấm cả thành phố này.
Chốc nữa thôi, ta sẽ lại thấy một thủ đô ngập tràn náo nhiệt, người đi qua lại như mắc cửi, xe con bon bon trên mọi nẻo đường, tiếng chuông nhà thờ đánh vang đinh đang đinh đang và .... Paris thức giấc.

Bonjour, que diriez-vous d'un café le matin?

(Dịch: Chào buổi sáng, làm cốc cà phê sáng nhé?)
-----------------------
Tài liệu, nguồn tham khảo: Manias, Panics, and Crashes: A history of Financial Crises by Charles P.K and Robert Z.A