#Su_Viet
#Dai_Viet_thoi_Le
#Lam_Son_co_nguyet

Một đời vua, một đời thần. Mình nghe câu này lâu rồi, nhưng mãi đến khi đọc sử triều Lê mới thấy một câu đơn giản ấy ám ảnh thế nào.

Từ lúc Lê Thái Tổ lên ngôi đến khi Lê Thánh Tông kế vị, ba mươi năm, bốn đời vua, và cán cân quyền lực cứ nghiêng qua ngả lại theo mỗi lần ngai vàng đổi chủ. Những năm tháng ấy, dấn thân vào quan trường cũng giống như đặt sinh mạng mình vào canh bạc. Những con người từng lừng lẫy nhất, vinh quang nhất hoàn toàn có thể kết thúc một cách cay đắng nhất và thê thảm nhất. Như Trần Nguyên Hãn, như Lê Sát, như Nguyễn Trãi, như Trịnh Khả.

Những công thần dũng tướng bậc nhất của khởi nghĩa Lam Sơn hầu hết đều sống sót sau mười năm chinh chiến sa trường, và chết đi bởi ba mươi năm sóng gió chính trường. Họ chết vào thời đại gọi là thái bình – thời đại do chính họ đã lập nên, và chết trong tay những người gọi là đồng đội - những người từng cùng họ kề vai sát cánh, đồng cam cộng khổ. Họ nhanh chóng quên đi lý tưởng thuở ban đầu, nhanh chóng quên đi những ngày tháng bên nhau, và họ sa ngã, tha hoá vì tiền tài và quyền lực cũng nhanh không kém. Ai thiện ai ác, ai trung ai gian, nhiều lúc rất khó cân đo đong đếm. Trong Vạn Dặm Xuân, mình gọi thời đại này là “Nơi trắng đen theo thế sự xoay vần, thuở anh hùng chết chẳng vì chiến trận” là do vậy.

Trí nhớ cá vàng, chả biết lúc nãy đang làm gì mà tự dưng đọc lại đoạn này trong ĐVSKTT:

<<
Lê Lễ suốt đời làm gia thần cho Thái Tổ, rất được tin dùng, sớm tối hầu chầu, không lúc nào rời bên cạnh, dốc lòng trung trinh, có sức hơn người. Khi Thái Tổ khởi nghĩa, vợ cả vợ lẽ bị hoạn nạn mà vua phá vòng vây, thoát khỏi nguy hiểm, phần nhiều là công của Lễ. Thái Tổ thường khen ông và từng nói:

"Nếu dồn mọi công lao lại thì ngôi tể tướng chẳng ngươi còn ai? Trẫm có tiếc gì với ngươi, chỉ vì tài của ngươi không xứng mà thôi".

Đến khi sắp băng, vua khóc bảo Lễ rằng: "Nếu trẫm không còn thì còn ai biết khanh nữa, sợ từ đây về sau bị giáng truất mà thôi!"

Sau, đến thời Thái Tông, ông bị Nguyễn Thị Lộ gièm, phải giáng làm Thái tử thiếu bảo, đúng như Thái Tổ đã nói.
>>