Nguyễn Trãi sinh năm 1380, hiệu là Ức Trai, quê ở Chí Linh, Hải Dương.

Ông có 1 tuổi thơ đau khổ khi lên 6 tuổi mẹ mất, lên 10 tuổi ông ngoại qua đời.

Năm 20 tuổi, Nguyễn Trãi đỗ Thái học sinh và theo cha ra làm quan cho nhà Hồ.

Năm 1420 , Nguyễn Trãigia nhập nghĩa quân Lam Sơn.

Trong suốt 8 năm sát cánh cùng nghĩa quân Lam Sơn, Nguyễn Trãi đã góp công lớn vào chiến thắng vẻ vang của dân tộc.

Tuy nhiên, tài năng và đức độ của ông cũng bắt đầu bị bọn quyền thần ganh ghét. Ðặc biệt, sau vụ Trần Nguyên Hãn và Phạm Văn Xảo bị bức tử, Nguyễn Trãi bị bắt giam một thời gian ngắn. Thời kỳ này, ông bắt đầu cay đắng nhận ra sự độc ác của miệng đời:

Miệng thế nhọn hơn chông mác nhọn
Lòng người quanh nữa nước non quanh
(Bảo kính cảnh giới 9)

Sau đó, ông được tha nhưng không còn được tin dùng.
1433, Lê Thái Tổ mất. Ông chán nản xin về ở ẩn tại Côn Sơn
Khi Lê Thái Tông lớn lên, hiểu rõ Nguyễn Trãi, nhà vua đã cho vời ông trở lại làm quan.Có thể thấy vua Thái Tổ và Thái Tông lần lượt đều dành cho Nguyễn Trãi sự tín nhiệm không thể thay thế được.

Vụ án "Lệ Chi viên" được xem là vụ án oan kinh hoàng nhất trong sử Việt, đằng sau việc vua Lê Thái Tông băng hà đột ngột ở tuổi 20, là án "tru di tam tộc" vô cùng thảm khốc đối với công thần, bậc hiền tài bậc nhất trong lịch sử dân tộc.

Tháng 9 năm 1442, vua Lê Thái Tông đi tuần ở miền Đông, được Nguyễn Trãi đón đi thuyền vào chơi chùa Côn Sơn.

Ngày 7 tháng 9, thuyền về đến Lệ Chi Viên thì vua bị bệnh, thức suốt đêm với Nguyễn Thị Lộ rồi mất.

Nguyễn Trãi và Nguyễn Thị Lộ bị khép vào tội phản nghịch, kết án tru di tam tộc

Ngày 19 tháng 9, Nguyễn Trãi bị giết cùng người thân 3 họ, gọi là tru di tam tộc.

Hàng chục mét khối đất vất vả đào lên lại được lấp xuống, vùi thây mấy trăm mạng người trong gia tộc Nguyễn Trãi, tiếng khóc than dậy đất.

Riêng bà Nguyễn Thị Lộ bị nhốt vào rọ, dìm chết dưới đáy Sông Hồng.

Tổng cộng xấp xỉ 400 người đã bỏ mạng sau thảm án.

22 năm sau, vua Lê Thánh Tông lên ngôi mới giải oan cho gia đình Nguyễn Trãi nhưng cũng chỉ là gỡ bỏ đi cái nỗi oan giết vua, chứ không đi vào chi tiết sự thật.

Sáu mươi năm, một đời người, Nguyễn Trãi đã đi hết con đường sấm sét của lịch sử, luôn "lo trước điều thiên hạ phải lo, vui sau cái vui của thiên hạ".

Ông sống một cuộc đời giản dị, cần kiệm liêm chính.

Nhà của ông ở Đông Kinh (Thăng Long) chỉ là một túp nhà tranh (góc thành Nam lều một gian).

Khi ông cai quản công việc quân dân ở hải đảo Đông Bắc, nhà của ông ở Côn Sơn "bốn mặt trống trải, xác xơ chỉ có sách là giàu thôi"