Có rất nhiều độc giả viết email cho tôi nói rằng: "Em không biết mình thích học ngành gì, nên đang học Kiến Trúc nửa chừng thì chuyển sang Ngoại Thương. Giờ lại thấy không hợp lắm, đang tính qua Luật", "Em học đại học xong rồi nhưng không biết mình nên học tiếp lên cao học hay tìm việc làm, em không có phương hướng gì", "Ai cũng nói em đang có một cuộc đời êm đẹp, nhưng em luôn buồn và không biết mình còn muốn gì nữa bây giờ!". "Lý trí nói em rất OK những em thấy một khoảng trống trong lòng...", "Em rất chán sống dù cuộc đời em rất đáng sống, em không biết mình muốn gì?".

Tóm lại là có rất nhiều bạn trẻ đang ở trong tình trạng không biết mình muốn gì (nếu biết mình muốn gì càng sớm thì cơ hội thành công của bạn càng cao). Các bạn loay hoay, hoang mang, nghe người này khuyên một chút, làm theo người khác một chút. Và quan trọng là trong lòng các bạn luôn thấy bất an, thấy vô vị, thấy chán sống.

Ngoài đọc email của rất nhiều bạn đọc trẻ, tôi còn lắng nghe rất nhiều "tâm sự buồn" của các bạn trẻ sống quanh tôi (em út trong dòng họ, hàng xóm láng giềng, con cái của các cô chú bạn với ba mẹ tôi, các đồng nghiệp trẻ...) . Cuộc đời của các bạn ấy tôi cam đoan là vô cùng ổn, được gia đình chăm sóc tốt, được học hành tử tế, có ngoại hình trung bình khá, có sức khỏe dồi dào, có việc làm ổn định... Dĩ nhiên các bạn cũng vấp phải những khó khăn và thử thách nho nhỏ, cũng bị vài trận thất tình sơ sơ, nhưng so với cuộc đời của nhiều bạn trẻ đồng trang lứa kém may mắn hơn, thì các bạn không có lý do gì để phàn nàn được.

Vậy mà tôi thấy các bạn luôn nói mình "chênh vênh", "không có điểm cân bằng", "cuộc đời vô vị", "sống thừa thãi". Thậm chí có bạn nói mình "thà đừng sinh ra thì hơn" hoặc đã nghĩ đến chuyện "đi về nơi gió bụi"...

Vì đâu những bạn trẻ ở độ tuổi 20 – 30 nhìn bên ngoài tràn đầy nhựa sống nhưng bên trong chất chứa u buồn đến mức thốt ra những lời bi kịch đến nhường đó?

Thời gian đầu khi nghe "tâm sự buồn" về "cuộc đời chênh vênh" của các bạn, tôi đã cố gắng giảng giải rằng-thì-là cuộc đời này đáng sống lắm, hãy suy nghĩ tích cực, hãy đi du lịch nhiều để trải nghiệm, hãy gặp gỡ nhiều loại người, hãy theo đuổi một môn năng khiếu, hãy chơi thể thao, hãy tập thói quen "cho nhiều hơn nhận" để thấy lòng bình an, bla bla bla...

Nhưng rồi tôi nhận ra các bạn hoàn toàn ý thức được những lời khuyên của tôi là đúng. Mà không cần tôi khuyên, các bạn cũng đã thực hiện hết, cũng đi du lịch lung tung, cũng gặp gỡ búa xua, cũng chơi tennis và tập nhảy salsa, cũng tham gia làm tình nguyện viên quốc tế, cũng bày đặt đi từ thiện.

Nhưng các bạn nói rằng khi đi du lịch thấy cảnh đẹp mà lòng không phấn khích, khi đi gặp gỡ thì những gương mặt hững hờ trôi, đi ăn uống thì những món ăn theo quán tính trôi xuống dạ dày nhạt thếch, hẹn hò với gái xinh – trai đẹp mà tự dưng lãnh cảm, chơi thể thao cho mệt cơ bắp chứ không thấy hào hứng, đi từ thiện thấy người già con nít cũng tội mà thôi cũng kệ.

Tóm lại là theo lý thuyết thì các bạn thực hành hết các phương pháp để có một cuộc sống tích cực nhưng mãi mãi, các bạn vẫn thấy lòng phiền muộn, vẫn thấy bị cuộc đời cho ra rìa, vẫn cô đơn đau đáu, vẫn lãnh đạm trước hoa thơm cỏ lạ, vẫn khổ sở bứt rứt khôn nguôi...

Nhiều lúc tôi thấy bất bình vô cùng trước tình trạng bất ổn rất quý tộc của những bạn trẻ này, tôi gí vào mặt họ những tin rất buồn của những bạn trẻ khác kém may mắn hơn, những bạn bị các loại bệnh hiểm nghèo mà vẫn cố gắng làm gì có ích cho xã hội, những bạn khuyết tật bẩm sinh vẫn thành công với những thành tích trong thể thao, những bạn sinh ra trong một gia đình nghèo khổ vẫn vươn lên trong học tập và có nhiều thành tựu đáng nể...

Nhưng rồi nhìn những ánh mắt buồn mênh mang, những ngấn nước mắt đọng hoài không khô nổi, những nụ cười vô hồn vô cảm, những dáng người rụt vai cô độc..., tim tôi lại chùng xuống. Tôi tin các bạn không làm bộ làm tịch, không cố tình tạo ra những nỗi buồn sang trọng. Các bạn quả thật đang sống trong một tình trạng rất có vấn đề mà nếu không tìm cách thoát ra nhanh chóng, các bạn chỉ còn hai giải pháp: bị bệnh tâm thần và tự tử chết quách cho xong.

Thế rồi tôi bỏ công ra quan sát. Và một ngày kia tôi phát hiện ra. Điểm chung của các bạn trẻ bị bệnh "bất ổn quý tộc" là các bạn không có chút ham muốn nào với tiền bạc và danh vọng. Ngoài ra, một điểm chung khác là tất cả các bạn không thật sự biết thương yêu ai, dù là những người ruột thịt gần gũi nhất như cha mẹ ruột, anh chị em ruột, thậm chí là người yêu.

Khi tôi nói điều này, rất nhiều bạn không đồng ý, họ la lên phản đối: "Em có thích tiền chứ! Có tiền để đi du lịch bụi, để đi ăn uống với bạn bè, để sắm quần áo thời trang...", "Em có thích danh vọng chứ, em lên Facebook đăng những status lạ để câu like càng nhiều càng tốt", "Em có thương cha mẹ em chứ, cha mẹ em luôn đáp ứng những đòi hỏi của em mà".

Thế là đã rõ. Các bạn cần tiền chỉ vừa đủ để làm những việc mà nếu không có cũng không chết, không có tiền các bạn vẫn được gia đình cưu mang, cho ăn no mặc ấm, cho một mái nhà thoải mái tiện nghi. Các bạn sống trong một tình trạng nghèo thì không nghèo mà giàu cũng không giàu, đơn giản vì các bạn không nghèo đến mức đói khổ nên không khao khát tiền bạc. Các bạn cũng không có ước mơ gì vĩ đại cần có một khoản tiền lớn ví dụ như mua một hòn đảo để biến thành nơi phát triển làng nghề truyền thống, mua một ngôi làng để bảo tồn những giá trị cổ của dòng họ, thành lập một công ty có nhà máy sản xuất có thể bán qua Mỹ... Hoặc một ước mơ mang tính hưởng thụ như cần tiền để đi du lịch vòng quanh thế giới bằng chuyên cơ riêng, để sưu tầm các thể loại siêu xe, để sở hữu bộ sưu tập hàng hiệu đẳng cấp quốc tế... Vì không khao khát làm giàu, không ham mê tiền bạc, các bạn cũng không có động lực để làm ra tiền. Nếu có động lực, các bạn sẽ tập trung tâm trí vào việc kiếm tiền. Mà trên đời này không có gì khó hơn là kiếm tiền, nên nếu biết thích tiền các bạn sẽ rất bận rộn và cuộc đời các bạn đã có mục đích lớn!

Các bạn cũng không ham danh vọng, không cần nổi tiếng thật sự, không quan tâm đến chuyện mình được mọi người công nhận, được cả thế giới nể phục. Nhu cầu về danh phận của các bạn chỉ gói gọn trong cộng đồng ảo trên Facebook. Các bạn sống một cuộc đời nhạt nhẽo vì không có nhu cầu chứng minh mình tài giỏi với bất kỳ ai. Khi nghe tôi nói điều này các bạn phản biện lại: "Thích nổi tiếng là điều xấu, là hám danh, là phù du, là thích chơi trội...". Chính xác, thích nổi danh là một dục vọng, nhưng đó là dục vọng để kích thích mình thành công. Nguyễn Công Trứ đã nói: "Đã mang tiếng ở trong trời đất. Phải có danh gì với núi sông". Nếu bạn sống mà không ham danh vọng, bạn còn gì để mà thèm phấn đấu? Vì trên đời này ai cũng muốn được ghi nhận, bước đầu trong cộng đồng nhỏ như trong một lớp học, trong một công ty, trong một khu phố... dần dần thì bạn phải nghĩ đến chuyện mình được một cộng đồng rộng hơn biết tới sự nỗ lực của mình, và rồi bạn có quyền mong ước tên tuổi mình rạng danh khắp nước, khắp khu vực châu Á, khắp thế giới. Danh vọng này không nên nghĩ là chỉ dành riêng cho cá nhân bạn, mà có thể hiểu là dành cho một tổ chức bạn đang cống hiến, ví dụ như bạn làm việc cho công ty A, thì bạn nên mong muốn công ty mình có những thành tựu được thế giới biết đến. Hoặc bạn đang làm thành viên của một hiệp hội B, thì bạn nên có tham vọng đưa tên tuổi của hiệp hội mình ra với năm châu.

Nếu các bạn cho rằng ham lợi, ham danh là những điều tiêu cực thì thôi các bạn hãy biết thương một ai đó ngoài bản thân mình để thấy cuộc đời là đáng sống.

Tôi quan sát thấy hầu hết các bạn trẻ đang chán sống đều không thương ai cả ngoài bản thân mình. Dù rằng theo lý thuyết thì các bạn vẫn khăng khăng rằng mình có thương mẹ cha. Nếu biết thương dù chỉ một đấng sinh thành là mẹ hoặc cha, các bạn đã có một ước mong căn bản nhất là không làm buồn lòng người mình thương, không làm người đó thất vọng vì đã kỳ vọng mình. Vì muốn người đó vui, chắc chắn bạn phải có động lực để làm ra tiền (phụng dưỡng cha mẹ vì suốt tuổi thanh xuân cha mẹ đã hy sinh cho con cái rồi, mua cho mẹ chiếc xe mới, mời ba đi du lịch châu Âu, xây cho gia đình ngôi nhà khang trang hơn...). Vì muốn người mình thương tự hào về mình, chắc chắn các bạn sẽ phấn đấu để có những thành tựu, sẽ phấn đấu để được cộng đồng ghi nhận, trước hết là hàng xóm sẽ khen: "Con anh chị giỏi việc nhà quá, ngày nào cũng siêng đi đổ rác", sau là được ông sếp khen: "Con ông bà đi làm rất siêng năng, cuối tuần nào cũng vào công ty làm thêm ngoài giờ", tiếp nữa là được Hội Chữ thập đỏ thành phố mời đến nhận bằng khen: "Người hiến máu nhân đạo nhiều lần liên tiếp giúp cộng đồng"...

Những người chỉ sống cho bản thân mình và không thương ai cả thường thấy vấn đề của mình rất trầm trọng, dần dần trở nên chán sống. Còn những người biết thương người khác thì dễ dàng quên đi vấn đề của mình mà hướng sự quan tâm đến người khác, dần dần trở nên mạnh mẽ để làm điểm tựa cho người mình thương. Những bạn trẻ đang thấy cuộc đời mình vô vị, đó là vì các bạn chỉ chăm chăm nghĩ tới bản thân mình. Các bạn biết cha mẹ đang buồn nhưng nỗi buồn của bạn là quan trọng hơn. Và vì thế, càng ngày bạn càng lún sâu trong cái thế giới nhạt nhẽo của mình.

Khi tôi nói thẳng điều này với các bạn trẻ chán sống xung quanh tôi, một số bạn thật sự bị sốc và vẫn cố gắng thanh minh. Một số bạn im lặng rồi gật đầu đồng ý: "Quả thật em chả thương ai ngoài bản thân mình. Có lẽ vì từ nhỏ đến lớn em quen sống thụ động, làm theo mọi định hướng của gia đình, dần dần em thấy cha mẹ là những người sống chung nhà nhưng xa lạ. Nói thẳng ra thì đau lòng nhưng nhiều lúc em thấy rất ghét cha mẹ vì họ đã ngáng chân em, đã biến em thành một người không biết đến một quyết định mang tính cá nhân nào...".

Thú thật khi nghe những lời tâm sự này, lòng tôi rất đau xót. Và vì đã làm mẹ nên tôi rùng mình nghĩ đến cảnh các con tôi sau này ghét cha mẹ vì đã quá bảo bọc con cũng vì muốn con có một cuộc sống ấm êm. Những bạn trẻ nào "bất hạnh" rơi vào cảnh từ nhỏ đến lớn "bị" cha mẹ úm kỹ đến mức mất hết lòng ham sống thì hãy cố gắng vì bản thân mình mà vùng vẫy thoát ra.

Những bạn nào không đổ lỗi tại gia đình mà vẫn nằm trong nhóm "tự kỷ nặng" (bạn có thể tự nhận dạng mình bằng cách nhìn trên điện thoại, Ipad, laptop... thấy mình chỉ để hình nền của chính bản thân, thay vì hình chụp chung với gia đình hay bạn bè) và bạn muốn thoát ra tình trạng sống mòn (chích xác là chết mòn) thì bạn nên nhanh chóng thay đổi thái độ sống.

Hồi đó, khi trước 20 tuổi, tôi đọc Rèn nghị lực để lập thân của học giả Nguyễn Hiến Lê mà quên nội dung ít nhiều, mới đây tình cờ lục tủ sách đọc lại, tôi thấy bất ngờ vì trong cuốn này Nguyễn Hiến Lê cũng nói rằng để rèn nghị lực sống thì phải có ba yếu tố ham muốn chính: ham kiếm tiền, ham nổi danh, ham làm người mình thương yêu được hạnh phúc. Các bạn nên tìm đọc để rèn một thái độ sống tích cực hơn.

Ngoài ra tôi có một vài "sáng kiến" hòng mong các bạn ham sống hơn:

- Tìm một người nào đó để thương (thương cha mẹ cho lành rồi từ từ tính thiếp), nghĩ tới cảnh người đó qua đời đột ngột để test cảm giác của mình thế nào, có thấy đau lòng không, có muốn làm người đó vui hơn khi còn sống không.

- Mua một căn hộ trả góp hàng tháng (để có động lực kiếm tiền).

- Chơi một môn thể thao cá nhân để tự lập thành tích cho bản thân (để có động lực tạo chút danh lợi) như bơi lội, võ thuật, điền kinh (đặt mục đích tăng thành tích dần dần), không nên chơi các môn thể thao tập thể, không nên chơi những môn vô thưởng vô phạt như yoga hay múa kiếm.

Một lời khuyên nữa: nếu cá bạn quá bế tắc, hãy "la làng" lên cho nhiều người biết tình trạng bất ổn của mình, đừng âm thầm chịu đựng một mình và sống đau khổ trong cảnh tự kỷ triền mien. Và hãy đi trị liệu tâm lý một cách nghiêm túc (đừng nghe lời khuyên lung tung của những người không chuyên nghiệp).

Cuộc đời này là của mình! Cố lên các bạn!