Hè về, lại nhớ cái dáng lúi cúi của mẹ chuẩn bị làm rượu nếp, nhớ đôi bàn tay run run của nội khi hái từng chùm vải đỏ au bỏ vào chiếc nón và thủ thỉ kể cho tôi nghe nguồn gốc Tết Đoan Ngọ.

"Tháng Tư đong đậu nấu chè, ăn Tết Đoan Ngọ trở về tháng Năm". Sau vụ Xuân Hè cực nhọc của nhà nông và mùa thi của những cô cậu học trò, cứ đến những ngày đầu tháng Năm Âm lịch, lòng tôi lại nôn nao nhớ về quê nhà yêu dấu, nơi cả nhà đang xôn xao chuẩn bị một cái Tết Đoan Ngọ.

Mồng 5 tháng Năm Âm lịch, dù có bận rộn đến mức nào nhất định mẹ tôi cũng chuẩn bị các thứ thật chu đáo. Mẹ bảo Tết Đoan Ngọ chỉ xếp sau Tết Nguyên Đán. Chính vì vậy các cụ thường nói mồng 5 ngày Tết, học trò Tết thầy, con rể Tết bố mẹ vợ quanh năm cũng tập trung vào hai ngày Tết đó.

Thi thoảng trong tiết trời mưa rả rích, ảm đạm, tự nhiên lại thấy thèm cái vị cay nồng, ngòn ngọt, lại được phen làm nũng cậu bạn vòng vòng khắp phố tìm cho kỳ được hàng rượu nếp để thỏa niềm nhung nỗi nhớ. Thời gian cứ trôi đi, hương vị rượu nếp quấn quýt suốt thời thơ ấu, vào trong cả giấc ngủ êm dịu vẫn thơm hương những bát rượu nếp được mẹ tỉ mỉ làm từ mấy hôm trước.

Tết Đoan Ngọ còn nhiều tục lưu truyền đến nay. Dân gian quan niệm rằng trong cơ quan tiêu hóa của con người có các loại sâu bọ gây hại, nằm sâu trong bụng nên không phải lúc nào cũng diệt được. Duy có ngày 5-5 là chúng thường ngoi lên, con người có thể ăn thức ăn đặc biệt để loại bỏ chúng.

"Cha ăn bánh nếp Đoan Dương, áo bong chẳng dám khinh thường cởi ra". Để tránh bệnh tật, ông cha bảo phải dùng những thức ăn có tác dụng dễ tiêu hóa và giải nhiệt, do đó ăn rượu nếp sẽ có tác dụng làm các loại giun sán bị say, vì vậy việc đào thải chúng ra khỏi cơ thể dễ dàng hơn. Sáng sớm vừa ngủ dậy trẻ sẽ được ăn hoa quả, rượu nếp, trứng luộc... để giết sâu bọ. Người lớn thì giết sâu bọ bằng cách uống rượu hoặc ăn rượu nếp.

Ngày Tết Đoan Ngọ mà không có một bát rượu nếp thơm mùi mùa màng nặng trĩu hạt thì mâm cỗ Tết Đoan Ngọ chưa được tròn đầy. Hạt nếp để làm rượu bao giờ cũng được mẹ chọn lựa tỉ mẩn. Loại nếp lức có màu vàng sậm, khi nấu xong cho xôi ở dạng khô hạt, rời, khá cứng. Hạt nào cũng phải chắc, mẩy, bụng phải căng tròn.

Thứ gạo nếp ấy khi đã chín đều với men sẽ cho một màu vàng ươm ruộm nắng. Và cũng chỉ những hạt gạo đó mới làm men quyện đều được với vị ngậy của bột gạo nếp, để đọng lại trong lòng người ăn dư vị ngọt ngào, tê say.

Điều quan trọng là phải đồ đến hai lần. Cơm chín đổ ra khay sạch, trải mỏng cho nguội. Men rượu đã giã nhỏ chia đôi, một nửa trộn luôn vào gạo nếp lúc còn ấm. Sau đó cho cơm nếp vào lọ thủy tinh, cứ một lớp cơm nếp lại rải một lớp men. Chừng hai ba ngày trong tiết trời nóng ấm đầu Hạ là rượu nếp chín tới, săn và thơm, đồng thời tiết ra nước cốt màu vàng thơm nồng cay tê nơi đầu lưỡi.

Ăn rượu nếp không phải ăn để lấy no, càng không thể ăn vào bát như bát phở, bát bún, mà phải nhẩn nha, vừa ăn vừa nghe chất rượu từ từ vần chuyển trong cơ thể. Những hạt rượu nếp thuôn thuôn vàng sậm được đôi đũa nhỏ nhắn đưa lên miệng, vị cay cay ngòn ngọt cứ ngân nga mãi trong miệng để ăn rồi lại muốn ăn thêm nữa.

ST.