Khi những nụ đào chúm chím báo hiệu ngày Tết đang đến gần, lòng tôi lại nôn nao trào dâng hoài niệm về những mùa Xuân vuông chưa xa...

Lúc tôi còn bé, năm nào gia đình cũng gói bánh chưng ăn Tết. Khoảng đầu tháng Mười Hai Âm lịch, mẹ tôi bắt đầu chuẩn bị gạo, đỗ và các nguyên phụ liệu để gói bánh. Mẹ thường dặn những người bán hàng quen để lại cho ít gạo, ít đỗ ngon và gom thành nhiều lần để có đủ số lượng làm bánh. Những lần đến nhà bà con thân quen để xin lá dong, mẹ cũng hay cho tôi đi theo để phụ giúp mẹ gom lá.

Ngày ấy, cứ ba bốn nhà tập trung lại gói bánh và nấu chung một nồi bánh chưng. Thế nên, nồi luộc bánh thường là những chiếc thùng phuy "vĩ đại". Mỗi lần luộc, cũng phải được bốn năm chục cái bánh. Thế nên, khâu chuẩn bị khá vất vả, nhất là người rửa lá và đãi đỗ. Người thì góp công, góp sức, có người chỉ cần góp mặt giúp những người khác có thêm tinh thần và sự phấn chấn để làm việc. Mọi người, ai cũng phấn khởi và hồ hởi. Chưa nói đến việc có được những chiếc bánh ngon hơn, nhìn cảnh quây quần chia vui ấy, cũng thấy không khí Tết rộn ràng, ấm cúng biết nhường nào.

Sáng ngày gói bánh, mẹ dậy thật sớm đi chợ để chọn những miếng thịt tươi ngon nhất làm nhân bánh. Sau đó, đem về tẩm ướp gia vị và chế biến sơ qua để nhân bánh được thơm và không bị nát khi luộc. Gạo làm bánh phải là loại nếp cái thơm, hạt mẩy, được chuẩn bị khá kỹ từ đầu. Mẹ còn dùng ít lá riềng rửa sạch, giã nhỏ, vắt lấy nước để trộn vào gạo và đem ngâm với nước từ tối hôm trước. Tất cả các công đoạn giúp cho chiếc bánh chưng sau khi luộc có được màu xanh đặc biệt quyến rũ cùng mùi thơm hấp dẫn.

Tôi thích nhất lúc nhìn mẹ và mọi người làm bánh. Nhìn thấy cô bác rửa lá, đãi đỗ, tôi cũng xin được phụ giúp một tay. Tưởng là dễ dàng, nhưng hóa ra không đơn giản chút nào, bởi thời tiết lạnh giá còn nước thì tê buốt. Chúng tôi bèn chạy vào bếp sưởi ấm bên nồi đỗ ninh. Sau đó, tranh nhau quết đỗ để viên lại thành từng nắm nhỏ và "ăn trộm" những nắm đỗ nhỏ xíu thơm lựng.

Nhưng lúc luộc bánh mới đem lại cho bọn trẻ chúng tôi sự thú vị và hồi hộp nhất. Bởi vì khi gói bánh, thế nào người lớn cũng chừa lại một ít để gói cho chúng tôi mấy chiếc bánh con con. Những chiếc bánh màu xanh, vuông vắn được xếp chồng lên nhau, buộc lại bằng sợi dây đỏ hoặc lạt tre màu trắng. Dù chưa được ăn ngay nhưng nhìn đã thấy thích đến mê mẩn. Tôi và bọn trẻ chỉ mong bánh nhanh chín, để được thưởng thức ngay "chiếc bánh của mình". Khi ấy, bao mệt nhọc của cả năm dồn lại dường như được cái không khí rộn ràng tiếng cười, cái cảnh quây quần của các gia đình quanh nồi bánh chưng đang sôi sùng sục kia xua tan hết. Vậy mà, ký ức về những mùa Xuân hình vuông giờ đây đã lùi rất xa, tưởng chừng như không còn nữa...

Không chỉ là một nét đẹp văn hóa, tục gói bánh chưng ngày Tết còn là cầu nối để những người thân yêu trong mỗi gia đình và bà con lối xóm thêm gần gũi, sẻ chia và thương yêu nhau hơn. Nó còn giúp cho các thế hệ con cháu mai sau biết nâng niu, gìn giữ những giá trị truyền thống tốt đẹp, để bồi đắp cho mỗi tâm hồn Việt ngày càng thêm phong phú. Mỗi chiếc bánh chưng như gói cả trong mình hương vị của đất trời, hương vị của mùa Xuân, của tình cảm gia đình và không khí vui tươi, ấm cúng của những ngày Tết.

Những năm gần đây, dường như việc gói bánh chưng trong ngày Tết đang dần mai một. Không chỉ ở thành thị mà ngay ở những vùng nông thôn. Hôm trước, tôi về thăm nhà anh chị mình ở quê. Nhân tiện, có hỏi thăm Tết này, anh chị có gói bánh chưng không. Anh chị tôi cho biết: "Nhà không có ai ăn nhiều nên mấy năm nay, anh chị chẳng gói nữa. Ra mấy quán làm bán sẵn, mua mấy cặp bánh về thờ ông bà trong mấy ngày Tết là xong. Với lại lâu rồi, mọi nhà xung quanh có ai gói bánh chưng nữa đâu, vừa bận bịu, vừa tốn kém...".

Nghe qua, một chút buồn man mác lướt nhẹ trong tôi. Cũng phải thôi, vì giờ đây, việc chuẩn bị nguyên liệu gói bánh chưng không còn khó khăn như trước nữa. Ra chợ là có hết mọi thứ, nhất là có cả các cửa hàng bán bánh chưng gói sẵn cho nhiều gia đình trong những ngày tất bật này. Bây giờ, trẻ con cũng sẽ chẳng còn cái diễm phúc như chúng tôi thuở trước, được ngồi nắm từng nắm đỗ, nghe tiếng giẻ miết trên tàu lá, tiếng kéo cắt lá roèn roẹt, tiếng đổ gạo roàn roạt, tiếng lạt tre bị vặn lại, tiếng cười nói râm ran và tiếng lửa bung tí tách trong đêm ngồi trông nồi bánh chưng.

Mẹ tôi đã mất. Nếu còn sống, mẹ cũng khó mà được chứng kiến cảnh con cháu quây quần, rộn rã gói bánh chưng trong những ngày Tết, để có được niềm vui đến rưng rưng của tuổi già. Tôi tự nhủ và thầm hứa với lòng mình, là lần về quê ăn Tết này, tôi sẽ cùng anh chị mình nấu một nồi bánh chưng. Không chỉ vì muốn đem lại cho con trẻ cảm giác mà mình có được như thuở trước, cũng không chỉ vì sẽ được sống lại với kỷ niệm về những mùa Xuân vuông đã qua, mà tôi còn muốn dâng lên tổ tiên và người mẹ kính yêu của mình một nén tâm hương...

ST.