Đó là một bức tranh kỳ lạ.

Cuối năm 2010, tôi từ Nepal về nước, đi vào Tây Tạng, khi qua chân núi Tạp Nhĩ Nhân đã dừng lại nghỉ dưỡng sức hơn một tuần lễ.

Tôi cũng không lập tức tìm kiếm đầu mối về nhà họ Mã, dù sao hành trình này cũng rất mệt nhọc, tôi làm theo đề nghị của hỏa kế (người làm thuê), trước tiên xử lý các thứ rườm rà thu hoạch từ chuyến đi Nepal lần này.

Tôi mang từ Nepal về một lượng lớn đồ trang sức giả cổ theo phong cách Phật giáo Tây Tạng, có ý định dùng làm hàng mẫu cùng với muốn tìm ra nơi bắt nguồn thực sự của những thứ đồ trang sức ở Trương gia cổ lâu. Ở một địa phương gọi là Mặc Thoát, tôi sắp xếp số trang sức đó thành ba bao lớn, chia ra gửi qua bưu điện đến ba địa chỉ khác nhau ở Hàng Châu để giảm bớt gánh nặng khi đi đường.

Bưu điện ở Mặc Thoát có hai loại, đó là bởi vì Mặc Thoát là một nơi khá đặc thù. Ở đây núi quanh năm tuyết phủ, ra vào đều rất khó khăn. Trước đây bưu điện chính quy chỉ có thể nhận thư, không thể gửi thư đi, mãi cho đến mấy năm gần đây mới có một con đường nhỏ để trao đổi bưu kiện, dù thế nhưng xe của bưu cục cũng chỉ đến một chuyến một tuần.

Vì vậy, ở bản địa còn có dịch vụ chuyển bưu kiện của người dân, thật ra chỉ là tìm người tiện đường mang thư từ bưu phẩm ra ngoài. Đối với những đoàn người ra vào Mặc Thoát, giúp người khác chuyển bưu kiện là chuyện rất bình thường, có vài người còn đứng ra làm người trung gian để kiếm một ít tiền. Bưu điện mà tôi tìm được chính là do người như thế mở ra, tuy là không an toàn tuyệt đối, nhưng ít ra có thể bảo đảm được về thời gian. Chỉ cần có người rời khỏi Mặc Thoát thì đại khái cũng biết được khi nào ra đến bưu điện bên ngoài, sau đó gửi lại ở ngoài sẽ chắc chắn hơn.

Rời Mặc Thoát có đường cho ô tô, xe ngựa, và kiệu phu. Đường ô tô cũng không phải là thông xe quanh năm, tôi lại đến đúng vào mùa không thể thông xe, xe ngựa cũng không thấy tăm hơi, vì vậy chúng tôi chỉ có thể tìm lừa thồ hoặc kiệu phu.

Tất cả bưu kiện đều phải nhờ "người đưa thư" mang dần từng chút một ra khỏi núi, vì vậy trọng lượng không thể quá nặng. Quá trình chuyển ba gói bưu kiện lớn trọng lượng trung bình của tôi phải tốn đến ba giờ.

Trong lúc đó, tôi đứng xem những bức tranh treo trên quầy bưu điện, thật ra là treo trên tường phía sau một cái bàn làm việc đặt một tấm thủy tinh công nghiệp. Mặt tường sơn màu xanh lá cây nhạt, bên trên treo mấy bức tranh: một bức tranh chữ thủy mặc "Bằng trình vạn lý", là hình chim ưng và bốn chữ thể đại tự, ba lá cờ thưởng song ngữ, đều là mấy từ ngữ ca ngợi như "Không nhặt của rơi", "Đảm bảo an toàn"; ngoài ra còn có một bức tranh.

Bức tranh vừa nhìn đã biết không phải do họa sĩ chuyên nghiệp vẽ nên, mà là trình độ trung bình, thậm chí cách vẽ còn hơi vụng về. Trong tranh là khuôn mặt nhìn nghiêng của một người, từ mức độ bong tróc của thuốc màu và sự phai nhạt của màu sắc, có vẻ như nó đã ở chỗ này từ rất lâu.

Chủ thể trong tranh là một người trẻ tuổi. Tôi cũng không hiểu biết tranh phương Tây, nhưng cái gọi là đạo lý của một bức tranh, đến một trình độ nhất định đều giống nhau, dù đây là một bức tranh có họa pháp vụng về nhưng cũng có điều đặc biệt.

Tôi không biết loại cảm giác này từ đâu tới, người trong tranh mặc y phục lạt ma, dưới thân là một bộ Tạng bào (1), đứng ở trong núi, có thể thấy núi tuyết Tạp Nhĩ Nhân ở sau lưng. Không biết là ánh hoàng hôn hay là ánh sáng của bình minh đã làm cho không gian trong tranh từ màu trắng chuyển thành màu vàng xám. Dù họa pháp vụng về nhưng vận dụng màu sắc rất khá, tạo nên một khung cảnh tuyệt diệu.

Đương nhiên ngay cả như vậy cũng không làm cho bức tranh này có giá trị lớn, làm cho tôi kinh ngạc là bởi vì tôi biết người trong tranh. Là biết mà không phải là hiểu rõ bởi vì khuôn mặt và nét đặc trưng của anh, nhưng tôi không có bất kỳ nghi ngờ gì nữa.

Nhất định chính là anh ta.

Anh ta như vậy mà lại xuất hiện ở nơi này, tôi hoàn toàn không lường được. Người như anh thực sự là không có lý do gì xuất hiện ở Mặc Thoát, lại còn ở trong một bức tranh khá vụng về.

Đây là một bức tranh chân dung Muộn Du Bình.

Đầu tiên tôi cực lực phủ định, bởi vì chuyện này vô cùng kỳ quái, khả năng nhận sai là rất cao, dù sao đây cũng không phải là ảnh chụp. Trong tranh nhiều chi tiết cũng không rõ ràng, tạo ra cảm giác tương tự cũng không phải không có khả năng.

Thế nhưng tôi lại phát hiện mắt mình không thể rời khỏi nó. Tất cả chi tiết của người trong tranh đều nói cho tôi biết cái này có phần giống quá rồi. Đặc biệt là ánh mắt, tôi sống cho đến bây giờ hoàn toàn chưa gặp người nào có ánh mắt giống Tiểu Ca. Bàn Tử từng nói, đó là ánh mắt không có liên hệ với tất cả mọi sự. Trên thế giới ít có người có thể sống mà không có liên hệ gì với thế giới.

Thế nhưng người trong bức tranh này có ánh mắt như vậy.

Tôi nhìn một hồi lâu, theo bản năng cảm giác được, người trong tranh chính là anh ta.

Năm năm trước, anh biến mất khỏi tầm mắt của chúng tôi. Đương nhiên tôi biết chân tướng về sự mất tích của anh. Nói về anh tôi còn có thể nói rất nhiều, nhưng đều không có ý nghĩa đối với việc hiện tại. Việc anh làm trước đây không trọng yếu ở chỗ này, vì vậy khi tôi thấy bức họa liền xuất hiện một câu hỏi: Có phải Mặc Thoát cũng ở trong vòng điều tra của anh hay không? Anh từng đến nơi này để làm gì? Khi đó anh đang tìm kiếm điều gì ở nơi này?

Lúc đó tôi hỏi thăm một nhân viên bưu điện, tôi nhớ rõ đó là một ông lão có khuôn mặt điển hình của người Tây Tạng. Tôi hỏi ông bức họa này do ai vẽ, ông lão chỉ cho tôi hướng về phía đối diện bưu cục, dùng thứ tiếng Hán không thuần thục mà nói cho tôi biết tác giả bức họa này là Trần Tuyết Hàn.

Tôi hướng mắt về phía đó liền thấy được một người đàn ông trung niên ngoài bốn mươi tuổi ở trong một phòng lò hơi ven đường, đang đổ nước sôi. Chắc ông ta là người phụ trách trông giữ phòng lò hơi, bên trong cung cấp nước sôi cho cư dân gần đó sử dụng, ba đồng tiền một bầu nước. So với ngoài trời tuyết lớn, trong phòng lò hơi ấm đến mức làm cho người ta chảy mồ hôi, vì vậy rất nhiều người chen chúc ngồi xung quanh lò hơi để sưởi ấm. Những người này ăn mặc không khác nhau là mấy nên không thể nhìn rõ được tướng mạo họ lẫn trong đám đông.

Ông lão người Tạng rất nhiệt tình, thấy tôi không nhận ra được liền hướng phía phòng lò hơi gọi to một tiếng: "Trần Tuyết Hàn!"

Thanh âm này to đến mức làm cho tuyết trên nóc bưu cục cũng bị chấn động rơi xuống mấy tấc. Người được gọi là Trần Tuyết Hàn, nghe được tiếng gọi của ông lão, từ trong đám người ngẩng đầu lên, hơi nghi ngờ nhìn về phía chúng tôi. Tôi lập tức đi tới liền phát hiện ông ta là người Hán, da mặt ngăm đen thô ráp, nhìn gần dường như còn trẻ hơn khi nhìn xa một chút.

Tôi dùng tiếng Hán hỏi: "Chào ông, xin hỏi bức tranh sơn dầu trong bưu cục là do ông vẽ sao?"

Trần Tuyết Hàn liếc mắt nhìn tôi, gật đầu. Tôi phát hiện ánh mắt của ông ta không có thần thái, đó là nhãn thần đặc biệt của người có cuộc sống bình lặng. Bởi vì quá bình lặng, người ta không cần suy nghĩ rất nhiều vấn đề, con người giống như tiến dần từng bước vào một trạng thái đặc biệt.

Tôi đưa cho ông ta điếu thuốc rồi hỏi cặn kẽ về tình huống vẽ bức tranh. Vẻ mặt của Trần tuyết Hàn khá ngạc nhiên, nhìn tôi một lát, đóng cửa lò hơi lại rồi hỏi tôi: "Cậu hỏi chuyện này để làm gì? Cậu biết người đó sao?"

Giọng nói của ông ta khàn khàn nhưng phát âm rất rõ ràng. Tôi kể qua loa tình huống một chút, cũng nói bối cảnh của người này có liên quan đến tôi.

Trần Tuyết Hàn lộ vẻ mặt kinh ngạc, cởi găng tay làm bằng khăn mặt trắng, đi ra khỏi phòng, "Cậu nhận nhầm người rồi. Bức tranh sơn dầu này được vẽ hai mươi năm trước, lúc đó cậu bao nhiêu tuổi?"

Tôi khá bất ngờ, không ngờ được thời gian vẽ đã lâu như vậy, tuy rằng đúng là bức tranh nhìn qua cũng khá cũ. Đối với câu hỏi của ông ta, tôi không biết nên trả lời thế nào, bởi vì thật sự một lời không thể nói hết. Cũng may là ông ta giống như không thật sự muốn biết chuyện này, tiếp tục nói: " Người này và tôi không có quan hệ gì."

Ông ta chỉ về hướng cửa, nơi đó phủ đầy tuyết trắng, xa xa là một ngọn núi tuyết, "Tôi nhìn thấy bức tranh ở đó, nếu như cậu muốn biết nhiều hơn thì có thể đi hỏi lạt ma nơi ấy."

Tôi nhìn theo hướng ông ta chỉ, qua màn mưa tuyết, mơ hồ thấy được một một tòa nhà ẩn hiện trong màu trắng bạc.

"Đó là nơi nào?" Tôi hỏi.

"Đó là miếu lạt ma." Trần Tuyết Hàn trả lời, " Tôi đã vẽ bức họa này theo một lạt ma trong miếu."

"Khi đó đã xảy ra chuyện gì kỳ quái sao? Hay là miếu lạt ma đó có điều gì đặc biệt?" Tôi hỏi, những nơi anh ta từng xuất hiện bao giờ cũng có chuyện kỳ quái xảy ra. Hay có lẽ, bản thân cái miếu lạt ma này đã có rất nhiều điều không bình thường.

Trần Tuyết Hàn liền lắc đầu, suy nghĩ một chút mới nói: " Nơi đó không có gì kỳ quái, điều kỳ quái nhất chính là lạt ma lúc đó nhất định muốn tôi vẽ phỏng theo bức họa kia."

"Vì sao?"

"Lạt ma có thể nhìn thấy nhân quả, ông bảo tôi vẽ tranh thì tôi liền vẽ tranh, không có vì sao. Ông ấy có thể nhìn thấy những gì ở phía sau bức họa này, tôi không thể thấy."

Trần Tuyết Hàn nói cho tôi biết, Muộn Du Bình trong tranh chắc là khách quý của miếu lạt ma. Bản gốc của bức tranh là do lạt ma nơi này vẽ trước khi người đó rời Mặc Thoát ba ngày, về sau ông ta sao chép lại.Mùa đông năm đó ông ta ở trong chùa một thời gian dài, tình cờ thấy bức tranh này trong phòng đại lạt ma. Đại lạt ma liền nhất định bảo ông ta vẽ, vì vậy ông ta đã vẽ thử bức họa kia.

Bây giờ tôi đã hiểu được nguyên nhân vì sao cách dùng màu sắc táo bạo và sinh động nhưng kỹ thuật vẽ lại vụng về.

Ở Tây Tạng rất nhiều lạt ma có trình độ mỹ học cao và kiến thức sâu rộng còn hơn cả những lạt ma có học vị ở những trường đại học danh tiếng ở nước ngoài. Tôi đoán đó là do chuyên tâm tu hành trong cuộc sống thanh tâm quả dục.

Nghĩ đến đây, nghĩ đến khi đó anh ta ở trên núi tuyết có thể có chuyện gì xảy ra, làm tôi hơi thất thần.

"Cậu có muốn đi lên không? Ba trăm đồng, tôi dẫn cậu đi." Ông ta nói tiếp: "Miếu lạt ma đó nếu không phải là người bản xứ thì không thể đi vào."

Hay cho đại lạt ma thấy được nhân quả, chính là giá ba trăm đồng tiền.