Năm 1825, Đông Nam Á Lục địa không phải là một vùng đất hoang sơ chờ đợi sự khai phá. Nó là một cây cầu chiến lược nối liền nền kinh tế thịnh vượng của Ấn Độ và sự giàu có của Trung Quốc, và là một xoáy nước địa chính trị xoay quanh lưu vực sông Mê Kông. Khác với lịch sử thực, ở đây, không có lá cờ Châu Âu nào được cắm vào đất liền; thay vào đó, sự đối đầu kịch tính diễn ra giữa hai cường quốc bản địa hùng mạnh: Đại Nam và Xiêm La.
Cả hai quốc gia này đều nhận ra rằng để tồn tại trong kỷ nguyên công nghệ mới, họ không thể chỉ dựa vào voi chiến và giáo mác. Tuy nhiên, thay vì hợp tác, họ đã biến sự hiện đại hóa thành một cuộc chạy đua vũ trang và ngoại giao, sử dụng các cường quốc Châu Âu như những nhà cung cấp công nghệ và đối trọng.
I. Đại Nam: Pháo Đài Đất Nung và Công Nghệ Pháp
Triều đại Nguyễn đã thành công trong việc củng cố quyền lực, xây dựng một nhà nước tập trung và kỷ luật. Nhưng tham vọng của họ không chỉ dừng lại ở biên giới.
🏰 Hiện Đại Hóa Quân sự
Đại Nam là quốc gia Châu Á đầu tiên áp dụng công nghệ phương Tây một cách có chọn lọc và chủ động.
* Sự Hỗ trợ của Pháp: Đại Nam mở rộng quan hệ với Pháp để đổi lấy công nghệ, chủ yếu là trong lĩnh vực kỹ thuật quân sự và xây dựng. Các kỹ sư Pháp được cử đến Huế và Hà Nội, không phải với tư cách thống đốc, mà là cố vấn kỹ thuật được trả lương cao. Họ giúp xây dựng các thành lũy theo kiến trúc Vauban và cải thiện hệ thống cống đập, nâng cao năng suất nông nghiệp.
* Vũ khí Hồi giáo-Ấn Độ: Để tránh phụ thuộc hoàn toàn vào Paris, Đại Nam đã thiết lập các tuyến thương mại bí mật với Mysore và Gujarat thuộc Maratha. Đổi lại lụa, trà và quế, họ nhận được pháo dã chiến nhẹ và công nghệ đúc thép cho súng trường nạp hậu, giúp họ có được sự đa dạng về nguồn cung vũ khí và bí quyết kỹ thuật.
* Tham vọng Mê Kông: Mục tiêu chiến lược của Đại Nam là kiểm soát toàn bộ phía Đông lưu vực Mê Kông, mở rộng ảnh hưởng qua Campuchia và thâu tóm các vùng đất phía Đông Lào (như các vương quốc phụ thuộc Luang Phrabang).
📜 Căn Bệnh Nội Bộ
Giống như Đại Thanh, triều đình Đại Nam vẫn bị kìm hãm bởi chủ nghĩa bảo thủ Nho giáo. Các quan lại Mandarin truyền thống coi công nghệ là công cụ thuần túy, và cấm đoán triệt để mọi tư tưởng chính trị hay xã hội phương Tây. Các nhà khoa học và kỹ sư bản địa thường bị coi thường, dẫn đến sự thiếu hụt đổi mới trong nước và sự phụ thuộc liên tục vào cố vấn nước ngoài. Đại Nam là một Pháo Đài Đất Nung—cứng cáp từ bên ngoài nhưng dễ bị rạn nứt từ bên trong.
II. Xiêm La: Vị Thần Cân Bằng và Sức Mạnh Thương Mại
Vương triều Chakri của Xiêm La (Thái Lan) có một chiến lược ngoại giao sắc bén hơn: Sử dụng sự đối đầu của Châu Âu để duy trì sự cân bằng.
👑 Chiến Lược Đôi Bờ
* Cân Bằng với Anh: Để đối trọng với ảnh hưởng quân sự của Pháp ở Đại Nam, Xiêm trở thành đối tác thương mại trung thành của Anh Quốc. Luân Đôn không thể chiếm Xiêm, nhưng có thể bán công nghệ. Anh cung cấp bí quyết về hạ tầng (đường sắt sơ khai, điện báo), và một hải quân nhỏ, linh hoạt để bảo vệ các cảng thương mại quan trọng của Xiêm.
* Tư bản Thương Mại: Bangkok được xây dựng thành một trung tâm thương mại mở và hiệu quả. Vua Xiêm khuyến khích các thương nhân Châu Âu, Ả Rập, và Hoa kiều đầu tư, tạo ra một nguồn tài chính khổng lồ để trả cho các hợp đồng quân sự.
🚂 Hiện Đại Hóa Tinh Tế
Xiêm tập trung vào việc tạo ra một quân đội chuyên nghiệp nhỏ được đào tạo theo mô hình Phổ (được trả lương bằng tiền từ thương mại Anh).
* Đường sắt Chiến lược: Xiêm tiên phong xây dựng các tuyến đường sắt nội địa nhỏ, không phải cho mục đích công nghiệp, mà cho mục đích quân sự chiến lược—nhanh chóng điều động quân đội đến biên giới Lào và Malacca Lục địa để chống lại sự bành trướng của Đại Nam và các tiểu quốc Mã Lai.
⚔️ Mục Tiêu Địa Chính trị
Mục tiêu của Xiêm là duy trì vùng đệm trung lập và kiểm soát các vương quốc chư hầu lỏng lẻo. Họ cố gắng giữ vững Vientiane và Campuchia dưới sự ảnh hưởng của mình, đồng thời liên tục tìm cách gây bất ổn cho các tiểu quốc Mã Lai phía Bắc (như Kedah) để chống lại Malacca (Chương 6).
III. Vòng Xoáy Hỗn Loạn: Campuchia và Lào
Khu vực Lào và Campuchia là chiến trường ủy nhiệm chính.
* Campuchia: Trở thành một vương quốc chư hầu bị xé nát. Đại Nam hỗ trợ một phe phái Hoàng gia, Xiêm hỗ trợ phe khác. Cả hai đều duy trì các đồn bốt quân sự, biến Campuchia thành một bãi lầy tiêu hao tài chính cho cả hai cường quốc.
* Sự Can thiệp Châu Âu: Các cố vấn Pháp và Anh, mặc dù bị cấm tham gia chiến đấu trực tiếp, đã sử dụng cuộc xung đột này như một "phòng thí nghiệm chiến thuật", thử nghiệm các chiến lược và vũ khí mới thông qua các lực lượng ủy nhiệm.
IV. Lời Kết Chương: Sự Cân Bằng Đầy Nguy Hiểm
Năm 1825, Đông Dương là một cây cầu lửa. Đại Nam và Xiêm đang đứng trên đỉnh điểm của sự hiện đại hóa quân sự, nhưng bị ràng buộc bởi sự thù địch truyền thống và sự can thiệp tinh vi của Châu Âu.
* Nguy cơ: Bất kỳ sự thay đổi nhỏ nào trong cán cân quyền lực một cuộc đảo chính ở Campuchia, một cuộc suy thoái kinh tế ở Anh, hoặc một phát minh công nghệ mới của Pháp đều có thể đẩy toàn bộ khu vực vào một trận chiến tổng lực mà không bên nào thực sự muốn, nhưng cũng không bên nào có thể tránh khỏi.