Năm 1845, Đông Nam Á hải đảo đã thiết lập Bức Tường Gia Vị vững chắc. Tuy nhiên, chiến thắng không hoàn toàn. Hà Lan, thông qua Công ty Đông Ấn Hà Lan (VOC), đã chuyển từ mục tiêu thương mại sang mục tiêu công nghiệp và sinh tồn, tập trung vào việc khai thác khoáng sản và tài nguyên thiên nhiên ở các đảo chưa được thống nhất hoàn toàn. Chương này là bản chất của chiến tranh kinh tế, một cuộc chiến không đổ máu nhưng đầy mưu lược, nơi công nghệ được trao đổi để đổi lấy chủ quyền.
I. Java: Pháo Đài Java và Sự Kiểm Soát của Mataram
Java là nền tảng của sự hiện diện Hà Lan. VOC vẫn giữ vững các thành phố cảng quan trọng như Batavia (Jakarta) và Semarang, nhưng đây chỉ là những pháo đài cô lập.
* Mataram (Cường Quốc Nội Địa): Mataram, cường quốc duy nhất ở Java, kiểm soát phần lớn nội địa và các vùng đất phụ thuộc quan trọng như Bima (Sumbawa) và Lombok. Mataram cho phép Hà Lan tồn tại như một "nhà buôn bị kiểm soát" để thu thập tin tức và công nghệ.
* Quy tắc Mataram: VOC buộc phải mua cà phê, đường, và gạo từ Mataram với giá độc quyền do triều đình định ra. Quan trọng hơn, Mataram yêu cầu các khoản thanh toán phải được thực hiện bằng vũ khí, máy móc sản xuất, hoặc tiền vàng, cấm hoàn toàn tiền giấy Hà Lan.
* Các Vương quốc Nhỏ: Các vương quốc nhỏ hơn như Cirebon và Banten nằm dọc bờ biển Java. Họ là những con cờ ngoại giao. Hà Lan cố gắng ký các hợp đồng khai thác thiếc và cao su trực tiếp với họ, nhưng Mataram luôn can thiệp quân sự hoặc kinh tế để ngăn chặn sự hợp tác này.
II. Sumatra: Cuộc Đua Than Đá và Cao Su
Sumatra là mục tiêu quan trọng nhất của Hà Lan vì trữ lượng than đá (cần thiết cho đội tàu hơi nước Châu Âu) và tiềm năng cao su.
* Aceh (Người Bảo Vệ Phía Bắc): Aceh, thành viên cốt lõi của Liên Minh Nusantara, kiểm soát chặt chẽ bờ biển phía Bắc. Họ đã xây dựng các công sự ven biển theo thiết kế của Pháp (mua qua các thương nhân Oman và Malacca) để vô hiệu hóa tàu chiến Hà Lan.
* Các Vương quốc Phía Nam: Hà Lan tập trung vào Lampung, Palembang, và Jambi ở phía Nam Sumatra.
* Chiến lược Hà Lan: Ký các hợp đồng khai thác mỏ và thiết lập các đồn điền cao su thử nghiệm.
* Phản ứng của Liên minh: Malacca và Aceh đã tạo ra Công ty Mua bán Nguyên liệu Nusantara (Nusantara Raw Materials Co.), mua tất cả sản phẩm than đá và cao su từ Lampung/Palembang với giá cao hơn, làm gián đoạn chuỗi cung ứng của Hà Lan. Hà Lan chỉ có thể duy trì các căn cứ nhỏ và kém hiệu quả ở những khu vực này.
III. Celebes (Sulawesi): Vàng, Niken và Sự Thù Hận Cổ Xưa
Celebes là mục tiêu khoáng sản chính của Hà Lan. Các mỏ niken và vàng được phát hiện ở đây.
* Bugis và Makassar: Các dân tộc nổi tiếng với khả năng đi biển và chiến đấu, họ là lực lượng chống Hà Lan mạnh mẽ nhất. Hà Lan không thể kiểm soát các khu vực này bằng quân sự.
* Chiến thuật "Chia để Trị" của Hà Lan: Hà Lan tìm cách lợi dụng sự thù địch giữa người Bugis và các bộ lạc nội địa để gây ra chiến tranh sắc tộc. Họ cung cấp vũ khí cho các thủ lĩnh nội địa để chiến đấu chống lại người Bugis, hy vọng làm suy yếu tất cả các bên và can thiệp để giành quyền kiểm soát mỏ quặng.
* Hậu quả: Sự hỗn loạn này đã ngăn cản Hà Lan khai thác hiệu quả, vì không có nguồn lao động ổn định và các tuyến đường vận chuyển thường xuyên bị các hải tặc Bugis tấn công.
IV. Các Đảo Nhỏ: Mục tiêu của Kẻ Săn Mồi Cơ Hội
Các đảo nhỏ hơn trở thành mục tiêu của các cường quốc Châu Âu khác, không phải vì thuộc địa, mà vì lợi ích chiến lược nhỏ lẻ.
* Timor: Bồ Đào Nha vẫn duy trì sự hiện diện ở một phần Timor. Timor trở thành một trạm buôn lậu và nơi cung cấp lao động cho các dự án Châu Âu ở Châu Phi, nhưng sự suy yếu của Bồ Đào Nha khiến họ phải trả một khoản phí bảo vệ hàng năm cho Malacca để tàu thuyền được đi lại an toàn.
* Maluku (Quần Đảo Gia Vị): Các vương quốc như Ternate và Tidore đã khôi phục lại quyền lực và độc lập. Họ bán đinh hương và nhục đậu khấu trực tiếp cho Malacca và Oman, hoàn toàn cắt đứt nguồn cung Hà Lan. Hà Lan chỉ còn kiểm soát một vài đồn bốt vô dụng.
V. Thỏa Thuận Định Mệnh: Bán Công Nghệ Để Mua Sinh Tồn
Đỉnh điểm của cuộc đấu tranh này là sự thừa nhận cuối cùng của Hà Lan về thất bại. VOC nhận ra họ không thể duy trì sự hiện diện nếu không có các nguồn tài nguyên công nghiệp từ Sumatra và Java.
* Hợp đồng Palembang (1846): Hà Lan buộc phải ký một thỏa thuận với Palembang (Sumatra), được Malacca giám sát chặt chẽ.
* Điều khoản Chính: Hà Lan được phép khai thác một lượng than đá và thiếc giới hạn trong khu vực Palembang trong 10 năm.
* Đổi lại: Hà Lan phải chuyển giao công nghệ khoan mỏ hơi nước và máy bơm nước công suất lớn cho các kỹ sư Sumatra trong vòng ba năm. Hà Lan cũng phải tuân thủ luật lao động nghiêm ngặt do địa phương đặt ra.
* Ý nghĩa: Đây là lần đầu tiên, một cường quốc Châu Âu bị buộc phải trao đổi công nghệ cốt lõi để đổi lấy quyền khai thác tài nguyên. Nó khẳng định rằng trong thế giới mới này, Châu Âu là khách thuê bị kiểm soát, không phải chủ nhân. VOC bị buộc phải co lại từ một đế chế thành một công ty khai thác bị quản lý.
Sự thành công của các vương quốc Indonesia trong việc duy trì chủ quyền và ép giá công nghệ từ Châu Âu đã hoàn tất việc phong tỏa kinh tế Châu Á. Điều này buộc Châu Âu, không còn khả năng cạnh tranh, phải tìm kiếm một lục địa khác để thỏa mãn cơn khát thuộc địa: Châu Phi.