MẠN ĐÀM VỀ HỒ ĐỘNG ĐÌNH - CỘI NGUỒN DÂN TỘC VIỆT

Truyện kể rằng Kinh Dương Vương thường đi chu du khắp nơi, một hôm tới hồ Động Đình gặp người con gái sắc đẹp tuyệt trần, con vua Long Vương hồ Động Đình. Kinh Dương Vương lấy nàng làm vợ, sinh ra Sùng Lãm - chính là Lạc Long Quân, Lạc Long Quân lấy Âu Cơ sinh bọc trăm trứng, nở trăm con, Tổ tiên dòng dõi Âu Lạc/Văn Lang thời các vua Hùng. Từ Âu lấy từ từ Âu Cơ, từ Lạc lấy từ từ Lạc Long Quân.

Hồ Động Đình từ xưa đến nay giới nghiên cứu sử học đều cho rằng thuộc địa phận tỉnh Hồ Nam - Trung Quốc. Như vậy cương vực lãnh thổ nước Việt cổ trải trên diện tích rất rộng lớn bao gồm toàn bộ miền Bắc, Bắc trung bộ nước ta ngày nay cho đến phía nam sông Trường Giang - TQ

Kỳ thực cương vực nước Việt cổ/Âu Lạc/Văn Lang không rộng đến vậy. Đó chỉ là sự ngộ nhận và sai lầm mang tính hệ thống trong lịch sử dân tộc thời tiền sơ sử.

Ngay từ khi còn ngồi trên ghế nhà trường tôi đã phủ nhận điều đó. Có rất nhiều cuộc tranh luận với bạn bè với thầy cô về vấn đề cương vực nước Việt cổ mà tâm điểm là vị trí Hồ Động Đình. Dĩ nhiên với nền tảng kiến thức non trẻ và thiếu kinh nghiệm thực tế nên tôi ko đủ sức nặng để bảo vệ cho chính kiến của mình.

Câu hỏi đó vẫn canh cánh cho đến khi tôi đến với vùng văn hóa xứ Mường / tỉnh Hòa Bình. Đến với khu di tích và danh thắng Đầm Đa thuộc huyện Lạc Thủy, Hòa Bình như một cái duyên. Và tôi đã có đáp án chân xác về vấn đề mà bấy lâu nay tôi tìm kiếm.

Tên gọi Đầm Đa vốn là tên gọi phiên âm gốc từ tên gọi từ Hán Việt nửa vời. Đầm là âm Nôm được ghi từ Hồ (HV) chỉ vùng trũng ngập nước;  từ Đa vốn đồng âm Nôm - Hán mang nghĩa Cha. Như vậy Đầm Đa mang hàm nghĩa Đầm Cha.

Từ tên gọi đến khảo sát thực địa,  mắt thấy tai nghe: Nhìn hệ thống kiến trúc thờ tự và nghe những chuyện kể của cư dân bản địa thì không phải ngẫu nhiên vùng đất nơi đây lại gắn liền với tín ngưỡng thờ Cha Lạc Long Quân và Mẹ Âu Cơ. Mối liên hệ mật thiết giữa tên gọi thuộc về bản chất và hình thức biểu hiện thông qua tín ngưỡng thờ tự đã cho chúng ta mối quan hệ biện chứng không thể tách rời.

Trên cơ sở khảo sát thực địa, tôi tìm đến những trang cổ sử ghi chép về vùng đất thì câu trả lời dường như đến rất gần "Núi Động Đình, châu Hưng Long, phủ Hưng Hóa cách châu Yên 6 dặm về phía nam. Núi rất cao, ngọn núi trùng điệp, khe ngòi bọc quanh. Thời Tự Đức 3 liệt vào hàng danh sơn chép trong điển thờ"

Qua phân tích đối chiếu các nguồn thư tịch tư liệu cổ sử thì vị trí Núi Động Đình chính ở vị trí Đầm Đa ngày nay.

Thực địa đối chiếu với cổ sử cho chúng ta vị trí Núi/Hồ Động Đình thuộc vị trí Đầm Đa thuộc Hòa Bình ngày nay chứ không phải thuộc Hồ Động Đình tỉnh Hồ Nam TQ. Tức Hồ/Núi Động Đình thuộc phía Nam núi Hùng/Nghĩa Lĩnh và cũng hoàn toàn phù hợp với truyền thuyết về Lạc Long Quân và Âu Cơ chia 50 người theo mẹ lên Núi phía Bắc và 50 người con theo cha xuôi xuống phương Nam miền Biển...