Truyền thuyết kể rằng xưa kia có đôi vợ chồng nông dân nghèo rất yêu thương nhau. Ngày ngày, người vợ chăn tằm dệt vải, nuôi con; người chồng phát nương, đốn củi, đuổi thú dữ. Dù nghèo nhưng họ thường bớt những phần lương thực kiếm được chia cho người ốm, người nghèo hơn. Vài năm một lần, những cơn lũ quét, những đợt bão rừng tràn về cướp đi tính mạng, của cải của dân làng. Nhìn cuộc sống cứ mãi lầm than tăm tối của dân làng, đôi vợ chồng nọ vẫn mong đến một ngày nào đó cuộc sống sẽ đổi thay, con trẻ được ấm no, người già được hân hoan, xóm làng được thay da đổi thịt. Ước mơ của họ đã thấu tận trời Phật. Một đêm trở gió, núi rừng rung chuyển, tiên ông đã hiện về trong giấc mơ của người chồng: “Vợ chồng con là người tốt, chăm chỉ, siêng năng, lại biết lo toan cho mọi người. Ta sẽ giúp con: các con hãy trèo lên đỉnh núi cao gần giáp với bầu trời kia, hãy cuốc thật sâu, con sẽ được như ý nguyện”. Trong phút chốc, tiên ông đã biến mất.
Đời này qua đời khác, câu chuyện thác vàng và thuyết nhân quả đã thành huyền thoại. Ngọn núi cũng mang tên Thác Vàng từ đó. Chùa Thiêng Thác Vàng được đặt tên theo sự tích chùa nằm trong lòng Phật được đặt trên đỉnh Thác Vàng. Chùa có một tượng Phật cao 45m, tọa lạc trên đỉnh núi và một ngôi tam bảo thờ trong lòng Phật. Công trình hoàn thành đầu năm Tân Mão 2011.

Tham quan chùa Thiêng Thác Vàng du khách sẽ được chiêm ngưỡng nghệ thuật điêu khắc với những bức tượng, phù điêu gắn trên tường. Ngay khi đặt chân tới bên chùa du khách sẽ bắt gặp những bức tượng phù điêu khổng lồ gắn vào tường mô tả về những vị Thần, Diêm La, Địa Sát đứng bảo vệ, rất lạ mắt và độc đáo.
Toàn bộ khu chính điện, tam quan, tam bảo, nhà thờ tổ nằm dưới đài sen tượng Đức Phật Thích Ca Mâu Ni khổng lồ. Ở đây pho tượng có mầu vàng óng, cao 45m, đường kính chiều ngang của đài sen rộng 37m, sừng sững giữa núi rừng, hướng mặt ra Hồ Núi Cốc. Vẻ đẹp của Phật Giáo thể hiện ngay ở bức phù điêu trên tường mà du khách sau khi đi vào cổng chùa. Ở đây Đức Phật tọa trên đài sen tỏa ánh hào quang nhìn về cảnh chùa, cảnh núi, sông, non nước.

Sau khi bước qua cửa chùa du khách như được lạc vào chốn hang động lung linh huyền ảo, bồng lai tiên cảnh. Tại đây , du khách sẽ ngỡ ngàng trước vẻ đẹp nhuốm màu Phật Giáo thể hiện qua những bức phù điêu khổng lồ trên tường, chạy dọc theo các suối nước nhân tạo nước chảy róc rác. Mỗi bức phù điêu có diện tích 25-30m2 thể hiện một triết lí Phật Giáo trong thuyết Nhân Quả. Với hình tượng Đức Phật, cảnh chùa cùng núi non, sông nước chính là những nét phác họa chủ đạo trong các bức phù điêu này… Tô điểm cho cảnh quanh chùa Thiêng Thác Vàng là những búp, lá sen khổng lồ cao 4-5m bên hành lang lối đi từ tầng 1 lên tầng 2.

Với lối kiến trúc độc đáo của ngôi chùa nằm trong lòng pho tượng Phật lớn đã lôi cuốn khá đông du khách hành hương về chùa lễ Phật.

Công trình có 02 hạng mục đạt kỷ lục Việt nam là: ” Bực tượng phật bằng xi măng cốt thep tọa đài sen lớn nhất ” và ” Ngôi chừa nằm trong lòng phất lớn nhất’ do Trung tâm sách kỷ lục Việt Nam công nhận năm 2012.