Giao tiếp là một phần quan trọng của đời sống. Cách mà ta giao tiếp, sử dụng ngôn ngữ thể hiện một phần nào đó con người ta, tạo ra những ấn tượng đầu tiên của mọi người về ta. Từ cổ tới kim, từ Đông sang Tây, giao tiếp luôn là đề tài được nhắc đến nhiều từ trong ca dao, thành ngữ, tục ngữ, ngạn ngữ. Đặc biệt, người Việt Nam rất coi trọng năng lực giao tiếp, coi đó là tiêu chuẩn hàng đầu đánh giá một người, thể hiện qua câu ca dao:

"Vàng thì thử lửa, thì than

Chuông kia thử tiếng, người ngoan thử lời"

Câu ca dao thể hiện phương châm đánh giá nhân cách một người qua lời ăn tiếng nói khi so sánh thử lòng người với thử chuông, thử vàng.

"Vàng thì thử lửa, thử than". Vàng muốn biết thật giả được thử qua lửa, qua than nóng. Nếu là vàng thật thì sẽ bền bỉ chịu được nhiệt nóng. Còn nếu là thứ vàng mạ, bị pha tạp thì sẽ dễ dàng tan chảy.

"Chuông kia thử tiếng", chuông ở đây là chuông chùa. Dân gian Việt Nam vốn có cách định thời gian bằng đêm năm canh, ngày sáu khắc hoặc bằng tiếng gà gáy, tiếng chim nhưng thường khi lại là tiếng chuông, tiếng trống của chùa:

"Gió đưa cành trúc la đà

Tiếng chuông Linh Mụ, canh gà Thọ Xương

Trên chùa đã động tiếng chuông

Gà Thọ Xương đã gánh, chim trên nguồn đã kêu"

Tiếng chuông chùa càng vang xa, ngân vang càng tốt.

"Người ngoan thử lời", "người ngoan" là người hiền, người có nhân cách tốt, còn "lời" là lối nói năng, giao tiếp với mọi người. Muốn đoán biết một người xấu tốt như thế nào thì dựa vào lời ăn tiếng nói của người đó để thấy được suy nghĩ, thái độ, được giáo dục ra sao.

Câu ca dao "Vàng thì thử lửa, thử than/ Chuông kia thử tiếng, người ngoan thử lời" đặt ra cái nhìn của ông cha ta với tầm quan trọng của giao tiếp và nhân cách một con người.

Lời ăn tiếng nói của một người thể hiện thái độ, suy nghĩ của anh ta, tài năng và nhân cách của anh ta. Nhà bác học Hy Lạp cổ đại, Pythagore đã nói, "Tiếng nói là hơi thở của tâm hồn". Một tâm hồn đẹp sẽ biết khi nào nên nói gì, nói với ai để không gây hại, hay tổn thương một người nào. Ngôn từ vốn có sức mạnh, trong tay người cẩn trọng nó sẽ có tác dụng an ủi, thể hiện tình yêu với mọi người. Trong tay người vô ý, nó trở thành con dao tạo ra những tổn thương đến người khác. Khổng Tử đã khẳng định tầm quan trọng của ngôn từ, "Có khi vì một lời nói mà nước thịnh, một lời nói mà nước suy". Trong ngoại giao, lời nói các có vai trò quan trọng hơn nữa, vừa để thể hiện tự tôn dân tộc mình khiến nước bạn nể phục vừa tránh gây hiềm khích chiến tranh, bảo vệ hòa bình giữa hai nước. Trong lịch sử ta ghi chép những tích truyện của không ít những vị sứ giả đi sứ Trung Quốc làm rạng danh đất nước. Trạng nguyên Mạc Đĩnh Chi đi sứ Trung Quốc trải qua 3 vòng thử tài văn chương, tài đánh cờ với sứ Trung Quốc đều thể hiện được tài năng của mình, đặc biệt là năng lực ngoại giao tài giỏi, được vua nước bạn phong tặng Lưỡng quốc Trạng nguyên Mạc Đĩnh Chi.

Một người giỏi giao tiếp, biết cách hài hòa trong lời ăn tiếng nói sẽ được mọi người quý mến, tôn trọng. Hồ Chí Minh chính là một trong những tấm gương mẫu mực về kĩ năng giao tiếp. Cố Thủ tướng Phạm Văn Đồng sinh thời đã nói về Người bằng niềm kính trọng:"Chủ tịch Hồ Chí Minh cao mà không xa, mới mà không lạ, to lớn mà không làm ra vĩ đại, sáng chói mà không gây choáng ngợp, gặp lần đầu mà như thân thuộc từ lâu". Đối với một chính trị gia, để giành được chiến thắng trên cuộc đua chính trường, tài năng của họ được thể hiện nổi bật nhất qua khả năng giao tiếp. Trong cuộc tranh đua giành vị trí Tổng thống nước Mỹ, một trong những yếu tố quyết định chiến thắng của Tổng thống Barack Obama là tà diễn thuyết thu phục lòng dân chúng của ông. Một trong những vị Tổng thống vĩ đại nhất trong lịch sử nước Mỹ, John F. Kenedy để lại ấn tượng tốt trong lòng người dân Mỹ về những bài phát biểu truyền cảm hứng của mình về những giấc mơ Mỹ chinh phục khoa học, chinh phục Mặt Trăng.

Tuy nhiên, một bộ phận người trẻ hiện nay đang chạy theo những cái mác bóng lộn chăm chút vẻ bề ngoài mà bỏ qua trau dồi kiến thức, kĩ năng. Một cô gái xinh đẹp sẽ khiến bao người say mê ngay từ cái nhìn đầu tiên nhưng nếu giọng nói cô nghe chói tai, những lời cô nói thiếu sự duyên dáng thì người ta cũng sẽ nhanh chóng chán ghét cô. Ngoại hình chỉ là vỏ bọc, bản chất và năng lực mới là cái bền lâu, để lại ấn tượng trong người khác.

Lời ăn tiếng nói, kĩ năng giao tiếp hoàn toàn có thể học tập, rèn luyện và hoàn thiện dần theo năm tháng được. Bác Hồ đã nói "học ăn, học nói, học gói, học mở". Kĩ năng là cái ta có thể rèn luyện, tạo nên cho mình được. Tuy nhiên, ta vẫn phải luôn nhớ lấy cái gốc trong giao tiếp là sự chân thành. Nếu không có chân thành thì lời nói hoa mĩ, cử chỉ cung cách cầu kì cũng chỉ biến thành những hành vi chướng mắt, khoa trương, không lừa được những đôi mắt tinh đời.

Giao tiếp là một trong những yếu tố quan trọng giúp con người thể hiện được bản thân mình cũng như để người khác có ấn tượng, đáng giá về mình. Danh ngôn Lào có câu, "Kẻ nào không có trí tuệ không thể nói năng dịu dàng". Mỗi người nên biết thể hiện mình đúng mực, hài hòa và chân thành. Đó cũng là một chân lí trong kĩ năng giao thiệp với con người, với nhân loại.

+