Lĩnh vực: Sáng tạo
___

Ổ khóa thứ sáu:
Điều đó không thuộc lĩnh vực của tôi

109. Một phần quan trọng của tư duy sáng tạo là: nhận ra ý tưởng cơ bản từ một tình huống và áp dụng nó vào tình huống khác. 

Việc áp dụng kiến thức từ lĩnh vực này sang lĩnh vực khác mang lại rất nhiều lợi ích.

Với vai trò là một chiến lược quản lý thông tin, chuyên môn hóa là điều thiết yếu. Hàng ngày, có quá nhiều điều xảy ra đến nỗi chúng ta không thể chú ý đến tất cả. Mỗi giây, hệ thần kinh của chúng ta bị gần 100.000 bit thông tin tấn công dồn dập. Nếu hồi đáp lại toàn bộ lượng thông tin đó, hệ thần kinh của chúng ta sẽ nổ tung. Như vậy, sự chuyên môn hóa giúp chúng ta loại bỏ những thông tin không cần thiết.

Tương tự, với vai trò là chiến lược để bắt kịp thế giới, chuyên môn hóa là một sự cần thiết. Để mang lại hiệu quả trong mọi việc – học tập, kinh doanh, chơi thể thao, nấu nướng – bạn phải thu hẹp lĩnh vực hoạt động của mình và thông thạo về lĩnh vực đó.

Với vai trò là một chiến lược trong tư duy sáng tạo, sự chuyên môn hóa có thể mang lại nhiều bất lợi bởi nó thường dẫn tới thái độ điều đó không thuộc lĩnh vực của tôi. Khi điều này xảy ra, một người có thể không chỉ phân định vấn đề của mình trong một giới hạn nhỏ mà còn ngừng tìm kiếm ý tưởng trong các lĩnh vực khác.

Tôi từng làm việc với ngành điện ảnh và truyền hình, giới quảng cáo, các nhóm nghiên cứu công nghệ cao, các nhóm hàng hóa có bao bì, các tổ chức tình báo, các chuyên gia chăm sóc sức khỏe và các viện nghệ thuật. Điểm nổi bật chung nhất của họ chính là mỗi ngành nghề đều cho rằng mình là ngành nghề sáng tạo nhất và những thành viên của mình có phương thuốc thần diệu đặc biệt cho các ý tưởng mới. Tôi nghĩ điều này là tốt. Tinh thần tập thể giúp chúng ta tạo ra một môi trường làm việc thoải mái. Nhưng tôi cũng cảm thấy rằng những người làm việc trong ngành truyền hình có thể học được rất nhiều từ những giáo viên tiểu học, và bộ phận R&D có thể tìm thấy ý tưởng mới từ phòng quảng cáo. Mỗi văn hóa, ngành nghề, nguyên tắc, phòng ban và tổ chức đều có những phép ẩn dụ, mô hình, phương pháp luận và đường đi tắt của riêng mình để giải quyết các vấn đề. Nhưng những ý tưởng tốt nhất thường đến từ sự giao thoa giữa các lĩnh vực và tìm kiếm ý tưởng mới từ các lĩnh vực khác. Rất nhiều tiến bộ có ý nghĩa trong nghệ thuật, kinh doanh, giáo dục, giải trí và khoa học đã đến từ sự giao thoa giữa các ý tưởng. Tất nhiên, không có điều gì tạo ra sự trì trệ nhanh hơn việc ngăn cản những ý tưởng bên ngoài.

110. Nathan Olivera: "Toàn bộ nghệ thuật là một loạt những lần bắt đầu từ vạch xuất phát. Điều khó khăn nhất cần làm là đặt ra vạch xuất phát. Nhưng bạn phải làm." Điều đó cũng đúng trong kinh doanh.

111. Hãy là một nhà thám hiểm

Đó là cách mở ra những ý tưởng mới; đồng thời cũng là cách tiếp tục cuộc tấn công và chủ động tìm ra chúng. Tôi khuyến khích bạn trở thành "một nhà thám hiểm" và tìm kiếm những ý tưởng bên ngoài lĩnh vực của bạn. Một nhà thám hiểm giỏi biết rằng việc tìm kiếm các ý tưởng hay giống như việc thăm dò tìm vàng. Nếu tìm ở những vị trí cũ, bạn sẽ thấy những mạch đã bị rút cạn. Nhưng nếu mạo hiểm ra khỏi lối mòn, bạn sẽ gia tăng cơ hội phát hiện ra những mạch ý tưởng mới.

Để trở thành một nhà thám hiểm, bạn cần phải tin rằng có rất nhiều thông tin đáng giá xung quanh mình và tìm kiếm chúng. Bạn có thể tìm thấy những thông tin đó ở bất cứ nơi đâu bạn đến. Thực tế là nguồn thông tin của bạn càng phong phú, ý tưởng bạn tạo ra càng độc đáo.

112. Nhiều ý tưởng hay đã được một người nào đó tìm kiếm một phương pháp rèn luyện trí óc bên ngoài lĩnh vực của họ phát hiện và áp dụng điều đã tìm thấy vào vấn đề hay lĩnh vực của mình.

Nhà toán học John von Neumann đã phân tích thói quen chơi bài để tạo ra mô hình "học thuyết trò chơi" trong kinh tế.

Một thợ làm vườn người Anh thế kỷ XIX, Joseph Paxton, đã tạo nên thiết kế Thủy tinh cung bằng kính và sắt đầu tiên của thế giới dựa trên nghiên cứu về cấu trúc đặc biệt của lá cây hoa súng khổng lồ Victoria amazonica.

Nhà vật lý Albert Einstein áp dụng hình học phi Ơ-clit của nhà toán học thế kỷ XIX Georg Riemann để trình bày bản đồ bốn chiều của ánh sáng.

Nhà phát triển cơ sở dữ liệu Erik Lumer tạo ra một hệ thống mô tả khách hàng linh hoạt hơn cho ngành ngân hàng bằng việc nghiên cứu những con kiến thợ co cụm lại ở giữa khi dọn dẹp tổ.

Và những nhà chiến lược quân sự trong Chiến tranh thế giới thứ nhất đã mượn ý tưởng nghệ thuật lập thể của Picasso và Barque để tạo ra những khuôn mẫu ngụy trang hiệu quả hơn.

Một số nhạc sỹ có được cảm hứng khi lắng nghe đám đông hát ở sân bóng rổ, các chuyên gia vốn đầu tư nhận ra những cơ hội mới khi đến bãi phế liệu, các nhà giáo dục có được ý tưởng khi đến nhà tù, người làm trong lĩnh vực quảng cáo mượn các ý tưởng từ sinh vật học và các lập trình viên phần mềm chịu ảnh hưởng của các nhạc sỹ.

113. "Những kẻ yêu mến sự thông thái phải mở tâm trí để đón nhận mọi điều." - Heraclitus

114. Hãy sẵn sàng để bị lạc lối

Khi mạo hiểm rời khỏi lối mòn, chúng ta có thể tìm thấy những điều tốt hơn hoặc thú vị hơn những gì ban đầu muốn tìm kiếm.

Ví dụ: nhà vật lý Karl Jansky làm nhanh một ăng-ten mới để nghiên cứu các ảnh hưởng của tạp âm điện thoại. Trong quá trình đó, ông khám phá ra những sóng radio từ dải Ngân hà và sau đó đã hình thành ngành khoa học radio thiên văn học.

Năm 1856, nhà hóa học William Perkin tìm kiếm một loại kí ninh tổng hợp để chống lại bệnh sốt rét. Trong quá trình đó, ông khám phá ra một chất nhuộm, chất màu tổng hợp thiết thực đầu tiên (ông gọi nó là "Mauveline" và sau này được gọi tắt là "mauve" – màu tím hoa cà). Cùng với việc tạo nên sự bùng nổ màu sắc trong quần áo và các sản phẩm tiêu dùng trên thế giới, ngành công nghiệp thuốc nhuộm thúc đẩy sự trỗi dậy của các ngành hóa chất, dược phẩm và chất dẻo trong hơn hai thế kỷ tiếp theo.

Năm 1984, nhà sinh vật học Alex Jeffereys nghiên cứu gen của protein cơ, myloglobin, và hy vọng hiểu sâu hơn về cách các gen tiến hóa. Nhưng trong quá trình đó, ông đã tình cờ bắt gặp một đoạn ADN bị kéo dãn ở giữa của một gen tạo ra sự khác biệt lớn giữa người này với người khác. Chính điều này đã dẫn tới nghiên cứu tiên phong của ông trong việc tạo ra "nhận dạng ADN". Khám phá này không chỉ cách mạng hóa ngành khoa học pháp lý mà còn giúp ích cho các ngành khác như nhân chủng học và dịch tễ học.

115. "Hãy trông chờ những điều không ngờ tới nếu không, bạn sẽ không bao giờ tìm thấy nó." - Heraclitus

116. "Phần lớn thông tin mình thu được là từ việc tìm kiếm điều gì đó và phát hiện ra một điều khác trên con đường tìm kiếm." – Franklin Adams

117. Chúng ta cần có tâm thế sẵn sàng trong tư tưởng cho sự bất ngờ. Dưới đây là một số kinh nghiệm của bản thân tôi khi muốn bắt gặp "điều bất ngờ":

- Nới lỏng những nhận thức có sẵn về những điều tôi mong muốn tìm thấy.

- Luôn chú ý tới những điều bất quy tắc thay vì bỏ qua chúng.

- Cố gắng sử dụng những điều mình phát hiện ra như những viên đá đặt chân để đi tới một điều gì đó thật sự khác lạ.

Khi vội vã hoặc tập trung vào một nhiệm vụ, tôi khó có thể đến được vùng trí não này. Đó là vì tôi có xu hướng loại bỏ những thông tin tôi cho là không phù hợp. Ngược lại, khi tôi chơi đùa hoặc thư giãn, nhiều khả năng những điều bất ngờ sẽ xuất hiện.

118. Nhìn thấy những điều hiển nhiên

Đôi khi những ý tưởng hữu hiệu nhất lại ở ngay trước mắt chúng ta nhưng ta không nhìn thấy chúng.

Ví dụ: khi tìm hiểu sự phát triển của xe đạp trong thập niên 1860 và 1870, bạn sẽ nhận thấy lúc đầu cả hai bánh xe đều có kích thước giống nhau. Tuy nhiên, sau đó, bánh trước ngày càng lớn hơn và bánh sau nhỏ đi. Nguyên nhân là do bàn đạp được gắn trực tiếp vào bánh trước. Vì không có hệ thống truyền động trên xe đạp, nên cách duy nhất để di chuyển nhanh hơn là tăng kích thước bánh trước. Đỉnh cao của xu hướng này là mô hình "penny farthing" với đường kính bánh trước lên tới 1,5 m. Những chiếc xe đạp như vậy rất không an toàn.

Điều lạ kỳ là giải pháp cho một chiếc xe đạp tốt hơn và an toàn hơn nằm ngay trước mắt những nhà thiết kế xe đạp. Bản thân những chiếc xe đạp được chế tạo nhờ việc sử dụng kỹ thuật truyền động! Cuối cùng, một người đã tạo ra sự kết nối hiển nhiên này và đặt câu hỏi: "Tại sao không sử dụng hệ thống truyền động để truyền lực cho bánh sau?" Vài năm sau, mô hình an toàn này đã hoàn toàn thay thế kiểu dáng cũ.

Bài học: Không có gì lần tránh sự chú ý của chúng ta bền bỉ hơn những điều con người vẫn thường xuyên sử dụng mà không chú ý đến vai trò của chúng.

119. "Nhiều người thất bại khi nắm bắt những điều ở ngay trong lòng bàn tay họ." – Heraclitus

120. "Chỉ những con mèo ngu ngốc nhất mới nghĩ đến chuyện trốn trong một cái tai mèo, nhưng chỉ những con mèo thông thái nhất mới nghĩ đến chuyện tìm kiếm ở đó." - Scott Love

121. Để tìm những thông tin hiển nhiên, hãy lùi xa khỏi một vấn đề hoặc tình huống và tự hỏi: "Những điều hiển nhiên nhất mà tôi có thể nói về vấn đề này là gì? Những nguồn tài nguyên rõ ràng nhất ở ngay trước mắt tôi là gì?" Hoặc bạn có thể giải thích chi tiết vấn đề hoặc tình huống của mình cho một người hoàn toàn không biết gì về nó. Điều đó có thể khiến mọi việc trở nên rõ ràng. (Với những bạn rụt rè hoặc hay xấu hổ, hãy giải thích vấn đề của mình cho một người bạn tưởng tượng.)

Ví dụ: Sherlock Holmes và bác sỹ Watson đi cắm trại. Họ dựng lều dưới bầu trời sao rồi đi ngủ.

Nửa đêm, Holmes đánh thức Watson và kêu lên: "Watson, hãy nhìn lên trời và nói cho tôi biết anh suy luận những gì." Watson mở mắt và nói: "Tôi nhìn thấy hàng tỷ tỷ ngôi sao. Có vẻ như một số ngôi sao này có hệ thống hành tinh. Hơn nữa, tôi suy luận rằng có thể có một vài hành tinh có oxy và có sự sống. Đó có phải điều anh nhìn thấy không?"

Holmes trả lời: "Không, anh thật ngốc. Ai đó đã lấy trộm lều của chúng ta rồi."

Điểm mấu chốt của câu chuyện cười này là đôi khi những điều hiển nhiên, quan trọng nhất lại không phải những gì ở ngay trước mặt chúng ta. Và do đó, nếu muốn trở thành người có khả năng xoay sở, chúng ta nên chú ý đến những điều rõ ràng không hiện diện (hoặc xảy ra) nữa.

122. Hãy phát triển thái độ của nhà thám hiểm: bất cứ nơi nào bạn đến đều có những ý tưởng đang chờ đợi. Diễn viên hài kịch Bob Wieder đã diễn tả thái độ này trong lời nhận xét của mình: "Bất cứ ai cũng có thể tìm thấy thời trang trong một cửa hàng bán hoa hay bảo tàng lịch sử. Người sáng tạo cũng có thể tìm thấy lịch sử trong cửa hàng kim khí và thời trang ở sân bay."

123. Đừng quá bận rộn đến mức không còn thời gian khám phá những điều mới mẻ. Hãy dành cho mình mỗi tháng một ngày hoàn toàn rảnh rỗi hoặc một buổi trưa rảnh rỗi sau vài tuần. Lần cuối cùng bạn đến bãi phế liệu, một sự kiện thể thao, một studio truyền hình là khi nào? Hãy lên lịch thời gian khám phá của bạn.

...

Ổ khóa thứ bảy:
Đừng ngu ngốc

124. Ví dụ: Một người phụ nữ kiên nhẫn đợi thang máy trong một tòa nhà văn phòng. Khi thang máy đến và cánh cửa mở ra, cô thấy tất cả mọi người đều quay lưng ra ngoài và nhìn vào phía trong thang máy. Do đó, cô cũng đi vào và quay mặt về phía trong.

Tất cả chúng ta đều là đối tượng của sức ép đám đông. Hãy tưởng tượng bạn là người đi bộ đang đứng ở góc giao lộ của một thành phố lớn. Có 10 hoặc 12 người đang đứng cùng với bạn. Đèn báo hiệu màu đỏ; nhưng không có xe nào đang đi tới. Rồi một trong số khách bộ hành đi qua đường trái với đèn tín hiệu. Ngay sau đó là một người khác, rồi người khác nữa. Chẳng mấy chốc, tất cả những người đi bộ khác đều đã qua đường sai luật. Và bạn cũng vậy, bởi bạn sẽ cảm thấy mình ngu ngốc nếu là người duy nhất vẫn đứng ở đó.

Việc thích nghi mang lại những mục đích thiết thực.

Thứ nhất, cuộc sống luôn đòi hỏi chúng ta phải hợp tác với mọi người xung quanh. Nếu chúng ta thích nghi, giao thông sẽ không bị ngưng trệ, chỉ tiêu sản xuất không bị bỏ lỡ và kết cấu xã hội không bị tách rời. Cái giá chúng ta phải trả cho lợi ích của sự tồn tại xã hội chính là một phần quyền lợi cá nhân. Nếu làm cho bản thân không phù hợp, bạn không chỉ làm chệch cả guồng quay xã hội mà còn giống như một kẻ ngốc – như thể không biết điều gì đang diễn ra.

Thứ hai, chúng ta sẽ làm gì trong những tình huống không biết cách ứng xử sao cho đúng đắn? Chúng ta sẽ nhìn cách ứng xử của những người xung quanh. Tôi từng nhìn cậu con trai bốn tuổi của mình xem một bộ phim của nhóm Three Stooges. Phần lớn thời gian, thằng bé ngồi im lặng, cố gắng hiểu những gì đang xảy ra. Ngày hôm sau, khi xem phim với cô chị gái bảy tuổi, nó cười ở tất cả những đoạn phim mà chị gái cười. Bằng cách này, thằng bé phát triển khiếu hài hước của mình.

Một ví dụ về sự thích nghi mà tôi rất thích là câu chuyện về thánh Augustine. Khi còn là một linh mục trẻ ở Milan, ông tới gặp giám mục Ambrose để xin giúp đỡ về vấn đề sau. Augustine đang dự định nghỉ cuối tuần ở Rome. Vấn đề của ông là ở Rome, người ta có tục lệ kỷ niệm lễ xaba vào chủ nhật, trong khi ở Milan, nó diễn ra vào thứ bảy. Augustine bối rối không biết ngày nào là ngày đúng. Ambrose đã giải quyết vấn đề của Augustine bằng câu nói:

"Khi ở Rome, hãy làm như người Rome."

125. Tránh tư duy nhóm

Khi mọi người cùng nghĩ giống nhau, không ai dành nhiều công sức suy nghĩ giải pháp khác cả.

126. Hỏi ý kiến của một anh hề

Nhìn trang phục lòe loẹt và chiếc mũ tai lừa của anh hề, chúng ta thường coi anh là một kẻ khờ khạo, ngây ngô. Trên thực tế, anh hề không hề tối dạ. Để đảm nhận vai trò anh hề, người ta cần có sự thông minh, trí tưởng tượng, lanh lợi và hiểu biết sâu sắc. Một anh hề giỏi phải có một chút diễn viên, một chút nhà thơ, một chút triết gia và một chút tâm lý.

Vậy anh hề làm gì? Nói đơn giản, công việc của anh là "đánh" vào tư duy của các vị vua (pharaon, hoàng đế, người đưa ra quyết định, người giải quyết vấn đề) để họ thoát khỏi những khuôn mẫu suy nghĩ thường lệ. Cố vấn của vua chúa thường là những "kẻ ba phải", luôn nói cho họ chính xác điều họ muốn nghe. Vua chúa nhận ra những người này không thể giúp ích cho việc đưa ra quyết định. Do đó, họ đã cho phép anh hề nhại lại bất kỳ đề xuất đang được bàn bạc nào và phá vỡ những quan điểm đang được tán thành. Những câu đùa thật thà và cách nhìn khác thường của anh khiến tình huống trở nên mới lạ và buộc vua chúa phải xem xét lại những định kiến của mình. Bằng việc lắng nghe anh hề, các vị vua có thể cải thiện phán xét của mình, nâng cao sự sáng tạo và không rơi vào lối tư duy nhóm.

Anh hề sống trong một thế giới chống lại những khuôn mẫu thông thường. Các cách nhận thức, thấu hiểu và hành động hàng ngày có rất ít ý nghĩa với anh. Anh sẽ tán dương những điều vớ vẩn, đùa giỡn những điều cao thượng và nhại lại những nhận thức thông thường về một tình huống. Dưới đây là một số ví dụ về lối tiếp cận của anh hề:

Anh hề sẽ đảo ngược những nhận định chuẩn mực của chúng ta. Anh sẽ nói: "Nếu một người đang ngồi trên một con ngựa quay ngược hướng đi, tại sao chúng ta không nghĩ rằng chính người đó đang ngồi ngược chứ không phải con ngựa a đi ngược?"

Anh hề là kẻ bất kính. Anh ta sẽ đưa ra một câu đố như: "Cái gì người giàu cho vào trong túi mà kẻ nghèo lại vứt đi?" Khi đưa ra câu trả lời: "Nước mũi", anh ta buộc chúng ta phải xem xét lại sự thiêng liêng của những lễ nghi cơ bản nhất.

Anh hề có thể phủ nhận một vấn đề đang tồn tại bằng việc điều chỉnh lại tình huống. Hầu hết mọi người đều nghĩ rằng suy thoái là xấu. Nhưng anh hề thì không. Anh ta nói: "Suy thoái là tốt. Nó khiến con người làm việc hiệu quả hơn. Người ta làm việc chăm chỉ hơn khi cảm thấy tương lai của công việc bấp bênh. Thêm vào đó, hầu hết các nhân viên đều có một lượng mỡ thừa khá lớn trong người. Suy thoái buộc họ phải giảm cân và trở nên xông xáo hơn."

Anh hề có thể lố bịch. Khi bị mất con lừa, anh hề quỳ xuống và bắt đầu cảm ơn Chúa. Một người đi qua thấy vậy bèn hỏi: "Con lừa của anh bị mất, tại sao anh lại cảm ơn Chúa?". Anh trả lời: "Tôi cảm ơn Chúa vì người đã mang nó đi bởi vì lúc đó tôi không cưỡi nó. Nói cách khác, tôi có bị mất cũng không sao."

Anh hề chú ý những điều người khác không để mắt tới. Anh có thể hỏi: "Tại sao người ta đổ kem vào tách cà phê sau khi đã pha xong cà phê ở trong tách mà không đổ kem vào trước để không phải khuấy tất cả lên?"

Anh hề có những ẩn ý. Khi trả lời câu hỏi trong một bài kiểm tra trí thông minh: "Điều gì đúng: A) Chim ăn hạt giống, hay B) Hạt giống ăn chim?", anh hề có thể trả lời cả A và B vì anh ta đã nhìn thấy những con chim chết bị phân hủy vào đất và cung cấp dinh dưỡng cho những hạt giống mới trồng.

Anh hề sẽ áp dụng những quy luật ở lĩnh vực này sang lĩnh vực khác. Anh hề sẽ đi xem một trận bóng đá và tưởng tượng mình đang ở trong nhà thờ. Khi nhìn thấy các cầu thủ hội ý, anh nghĩ rằng họ đang cầu nguyện. Anh thấy những người bán hàng rong trên các khán đài và nghĩ họ đang đi quyên góp. Anh nhìn thấy người hâm mộ tung hô cầu thủ tiền vệ và tưởng tượng rằng họ đang chứng kiến Chúa giáng thế.

Anh hề có thể khó hiểu. Anh sẽ nói rằng sử dụng đôi tai là cách tốt nhất để nhìn thấy một điều gì đó. Lúc đầu, điều này có thể hơi kỳ quặc nhưng sau khi suy nghĩ, bạn sẽ đồng ý rằng nghe một bài thơ hay câu chuyện gợi lên nhiều hình ảnh trong tâm trí bạn hơn là xem tivi.

127. "Chúng ta đều biết ý tưởng của anh là điên rồ. Câu hỏi là, liệu nó đã đủ điên hay chưa?" – Niels Bohr

128. Hãy đội chiếc mũ hề

Nếu bạn không có một anh hề ở bên để giúp đỡ thì sao? Tại sao không tự trở thành một kẻ ngốc. Nếu bạn cảm thấy mình thông minh hoặc có khiếu hài hước, hãy đội chiếc mũ hề và nghiên cứu những trò chơi của mình.

Dưới đây là một vài công cụ ưa thích của anh hề.

Hãy cười điều đó

Anh hề tin rằng nếu bạn có thể cười nhạo một điều gì đó – một vấn đề, một dự án, một công thức nấu ăn, thiết kế của máy bay, hoặc mối quan hệ của bạn với người khác – thì bạn có thể nghĩ về nó theo một hướng mới. Tiếng cười khiến bạn cảm thấy thanh thản. Bạn cảm thấy thoải mái hơn khi nói chuyện với một người luôn kể truyện cười hay với một người cực kỳ nghiêm túc? Bạn muốn lắng nghe ý kiến của một người nhìn nhận vấn đề trực diện, nặng nề hay người nói cho bạn mặt hài hước của vấn đề?

Thứ nhất, sự hài hước nới rộng tư duy của bạn.

Thứ hai, sự hài hước khiến bạn thanh thản và nhìn nhận mọi việc theo chiều hướng tích cực hơn.

Thứ ba, sự hài hước buộc bạn phải kết hợp các ý tưởng không liên quan.

129. "Nếu ai đó nghĩ mình thông thái ở độ tuổi của mình, hãy để anh ta trở thành một anh hề để anh ta trở nên thông thái." – Kinh Koran

130. "Ngay khi bạn có một ý nghĩ, hãy cười điều đó." – Lão Tử

131. "Một sự hòa hợp tuyệt vời được tạo ra khi chúng ta kết hợp những điều dường như không có liên hệ gì với nhau." – Heraclitus

132. Có một mối quan hệ gần gũi giữa tiếng "haha" của sự hài hước và tiếng "aha!" của sự khám phá.

133. "Không cần thiết phải khiến mọi việc trở nên nghiêm trọng bởi những điều quan trọng thì đã đủ nghiêm trọng rồi." – Laroff

134. Mọi việc sẽ khác đi nếu bạn thay đổi quan điểm của mình. Anh hề tin rằng tư duy và thực hiện công việc ngược với lối thông thường sẽ giúp chúng ta khám phá ra những điều mà mình không chú ý tới. 

Ví dụ: khi tất cả mọi người đều ngắm nhìn hoàng hôn tuyệt đẹp, tại sao bạn không quay lại để nhìn thấy màu xanh và tím ở phía sau?

135. Đây là câu chuyện thú vị của nhà tâm thần học Paul Watzlawick về việc thực hiện những điều không ngờ tới đã mang lại hiệu quả trong thời kỳ chiến tranh. Năm 1334, nữ công tước xứ Tyrol đã bao vây lâu đài Hochosterwitz của Áo. Bà biết rằng cuộc bao vây sẽ kéo dài vài tháng vì pháo đài nằm ở một vách núi cheo leo, phía trên thung lũng. Thời gian trôi qua, những kẻ cố thủ trong lâu đài trở nên tuyệt vọng; nguồn lương thực còn lại duy nhất là một con bò và vài túi ngũ cốc. Tuy nhiên, tình hình của nữ công tước cũng rất xấu; quân đội của bà trở nên ngang ngược, họ cho rằng cuộc bao vây này sẽ không thể kết thúc và nữ công tước đang tập trung cho những vấn đề ở nơi khác.

Khi đó, chỉ huy của lâu đài thực hiện một hành động mà cấp dưới của ông cho rằng hoàn toàn điên rồ. Ông mổ thịt con bò cuối cùng, nhồi nó bằng ngũ cốc rồi ném xuống vách núi, trên bãi cỏ ngay trước doanh trại quân thù. Nữ công tước hiểu thông điệp đầy khinh miệt này mang ý nghĩa tòa lâu đài có quá nhiều thức ăn đến mức họ có thể tiêu xài hoang phí. Bởi làm điều trái ngược với những gì nữ công tước dự đoán, người chỉ huy của lâu đài đã khiến bà ta choáng váng và tin rằng cuộc bao vây đã thất bại. Do đó, nữ công tước từ bỏ mục tiêu và rút quân về.

136. Hãy thử thay đổi mục đích của bạn và đi theo hướng ngược lại.

Hãy hình dung bạn là một giáo viên và đang băn khoăn "Làm thế nào để mình có thể dạy kém hiệu quả hơn?" Điều này có nghĩa học sinh sẽ phải chịu trách nhiệm nhiều hơn về việc học tập của mình và điều đó dẫn tới việc học sinh sẽ tự xây dựng một chương trình tự học theo khả năng của chính mình.

Hình dung bạn là một huấn luyện viên bóng rổ và đang tự hỏi: "Làm thế nào để khiến cho đội bóng của mình trở nên không nhịp nhàng?" Câu trả lời của bạn có thể là một danh sách những điều khiến họ không ổn định. Hoặc bạn cũng có thể tìm hiểu câu trả lời từ đội bóng chơi không nhịp nhàng trong một trận đấu.

137. Nhiệm vụ của anh hề là khuấy động, tấn công, xoa bóp, âu yếm và giáng một cú đánh vào các thói quen, luật lệ và quy ước, những điều khiến bạn tư duy theo lối thông thường. 

Một phương pháp tốt để suy nghĩ giống anh hề là so sánh tư duy của bạn với sự truyền động của một chiếc ôtô. Giống như tư duy, hầu hết các phụ tùng của ôtô đều được thiết kế để tiến lên và thực hiện nhiệm vụ. Nhưng đôi lúc, khi không thể khiến quá trình tiến triển, bạn cần phải lùi lại một chút để có thể tiến tới điều mới mẻ khác. Đó là tất cả về anh hề: Cài số lùi cho trí não của bạn! Anh ta có thể không trao cho bạn câu trả lời chính xác hay giải quyết vấn đề giúp bạn, nhưng anh ta sẽ đưa bạn ra khỏi lối mòn, đặt tư duy của bạn trên một xa lộ trí tuệ, nơi bạn có thể tự tìm thấy một giải pháp tốt hơn.

138. Đôi khi, hãy giảm bớt "bộ điều khiển ngu ngốc" của bạn, đóng vai anh hề và xem bạn có thể đưa ra những ý kiến điên rồ nào.

139. Hãy thay đổi suy nghĩ của bạn. Bạn sẽ thấy được những điều bạn thường không để mắt tới. Đây cũng là một phương pháp hữu hiệu để giải phóng tư duy khỏi những nhận định cố hữu.

140. Hãy cười chính bản thân mình. 

Hai điều vui vẻ nhất bạn đã làm được trong năm qua là gì? Bạn đã học được những gì từ đó?

...

Ổ khóa thứ tám:
Tránh sự mơ hồ

141. Để trở nên sáng tạo hơn, hãy tìm kiếm sự mơ hồ trong thế giới. 

Việc những học sinh mẫu giáo coi dấu chấm bằng phấn trên bảng là một con mắt của chim cú, một đầu mẩu thuốc lá, một con bọ bị đập bẹp có thể giúp tìm ra những điều mơ hồ trong thế giới. Điều này cũng đúng khi Picasso coi ghi-đông xe đạp là cặp sừng của con bò, hay Grace Hopper coi đoạn dây dài 30 cm là một nano giây và khi bạn dùng một viên gạch để chặn cửa, tạo tiếng hòa âm bằng thìa và dĩa, dùng lá cây làm giấy vệ sinh hoặc cây bút bi làm cái đục lỗ. Khả năng tìm ra sự mơ hồ là một phần quan trọng của "nghĩ ra một điều gì đó khác biệt".

142. "Nếu nói cho người ta biết điểm đến mà không chỉ ra cách đi, bạn sẽ ngạc nhiên trước những kết quả." - George S. Patton

143. "Chỉ có nghịch lý mới giúp bạn lĩnh hội cuộc sống đầy đủ." – Carl Jung

144. Việc "nhận ra nghịch lý" chính là điểm then chốt của tư duy sáng tạo – khả năng tán thành hai quan điểm khác biệt cùng một lúc.

145. "Nghệ thuật là sự dối trá giúp chúng ta nhận ra sự thật." - Pablo Picasso

146. "Người sợ sự đau đớn đã phải chịu đớn đau từ những điều anh ta sợ." - Montaigne

147. "Sự vô dụng là điều cần thiết nhất." – Voltaire

148. "Điều ít ỏi mà tôi biết có được từ sự ngu dốt của mình." - Orville Mars

149. "Bất kỳ công ty nào đủ lớn để có một phòng thí nghiệm nghiên cứu thì đều quá lớn để lắng nghe căn phòng đó." - Alan Kay

150. "Nếu bạn ước được sống, trước hết bạn phải dự lễ tang của chính mình." - Katherine Mansfield

151. "Chúng ta không thể phó mặc sự ngẫu nhiên cho may rủi." - N. F. Simspon

152. "Tri thức đích thực là biết được phạm vi của sự ngu dốt." - Confucius

153. "Có hai loại sự thật, sự thật nhỏ bé và sự thật vĩ đại. Tuy nhiên, trái ngược với sự thật nhỏ bé là sai lầm còn trái ngược với sự thật vĩ đại là một sự thật vĩ đại khác." - Niels Bohr

154. "Không chính phủ nào có thể tồn tại vững chắc mà không có sự chống đối dữ dội." - Benjamin Disraeli

155. "Sự phù du mới là giá trị vĩnh hằng." - Ionesco

156. "Khi trở về nhà, tôi mong đợi một điều bất ngờ và khi không có sự bất ngờ nào dành cho mình, tất nhiên, tôi đã bất ngờ." - Ludwig Wittgenstein

157. "Thất bại là nền tảng của thành công, và thành công là nơi che giấu thất bại." - Lão Tử

158. "Sự vật nghỉ ngơi bằng cách thay đổi." - Heraclitus

159. "Vật lý là phương pháp biết về các nguyên tử của một nguyên tử." - George Wald

160. "Tất cả những điều chân chính tôi muốn nói với bạn là những lời dối trá trơ trẽn." - Kurt Vonnegut

161. "Hạnh phúc là không phải phấn đấu cho hạnh phúc." - Trang Tử

162. "Hãy tiêu tiền của mình để cảm thấy giàu có." - Andrew Mercer

163. "Tự hỏi liệu mình có hạnh phúc và bạn sẽ không còn hạnh phúc." - J. S. Mill

164. "Vẽ thật dễ dàng khi bạn không biết biết làm thế nào, nhưng rất khó khi bạn đã biết." - Degas

165. "Những nốt nhạc tôi chơi không hề hay hơn nhiều nghệ sĩ khác. Nhưng khoảng lặng giữa các nốt mới là nơi nghệ thuật trú ngụ." - Artur Schnabel

166. "Nghịch lý là ngọn nguồn đam mê của những người tư duy và người tư duy mà không có nghịch lý giống những người đang yêu mà không có cảm xúc." - Sören Kierkegaard

167. Hỏi ý kiến nhà tiên tri

Một: Chúng ta nên đặt câu hỏi cho lời tiên tri. (Thầy mo đã đặt câu hỏi: "Nơi nào có thể tìm thấy nhiều thú rừng hơn?") Câu hỏi này giúp chúng ta tập trung suy nghĩ.

Hai: Cách tạo ra thông tin ngẫu nhiên. (Thầy mo đã xoắn và gấp một mảnh da.) Sự lựa chọn ngẫu nhiên rất quan trọng. Vì con người có xu hướng sử dụng lặp lại những phương pháp giải quyết vấn đề giống nhau nên thường đưa ra những câu trả lời tương tự. Chúng ta không thể dự đoán một thông tin ngẫu nhiên, do đó, chúng ta buộc phải nhìn vấn đề theo một cách mới.

Ba: Một thái độ diễn giải thông tin ngẫu nhiên trở thành câu trả lời cho câu hỏi của chúng ta. (Thầy mo diễn giải những nếp nhăn là thể hiện cho các lối đi săn mới.)

168. Thông thường, những ý tưởng ban đầu, những điều dường như ít phù hợp nhất lại trở thành quan trọng nhất vì chúng luôn tạo ra một điều mà bạn hoàn toàn không để mắt tới.

169. Lắng nghe những giấc mơ

Những giấc mơ chính là ngọn nguồn của những sự mơ hồ. Đã bao nhiêu lần bạn tỉnh giấc sau một giấc mơ và nghĩ: "Tất cả những điều đó là về cái gì? Tại sao mình lại mơ thấy mình đang bắt bọ bằng bàn chải? Tại sao Sappho và Bach lại khâu chăn bông trên máy bay? Việc mình ở dưới thung lũng, ăn bánh kẹp và rồi lại trèo lên núi để tìm thêm món đó có ý nghĩa gì?"

Xét về bề ngoài, những giấc mơ kỳ lạ và vô nghĩa. Nhưng nếu sử dụng chúng làm chất kích thích trí tưởng tượng và diễn giải chúng theo nhiều cách thức khác nhau, bạn có thể tạo ra một cách thức tư duy mới cho bản thân.

Ví dụ: nhà hóa học August Kekulé mơ thấy sáu con rắn nối đuôi nhau tạo thành vòng tròn và hình ảnh này gợi lên trong ông khái niệm về vòng benzene sáu nguyên tử carbon. Giấc mơ bị những ngọn giáo có lỗ thủng trên đầu nhọn tấn công của Elias Howe đã khiến ông chuyển vị trí của lỗ kim máy khâu từ cuối lên đầu kim. Và bảng tuần hoàn hóa học của nhà hóa học người Nga, Dmitri Mendeleyev, cũng được hình thành dựa trên ý tưởng trong giấc mơ.

Những giấc mơ cũng đóng vai trò vô cùng quan trọng trong lĩnh vực nghệ thuật, văn học, âm nhạc và tôn giáo. Cốt truyện của cuốn Dr. Jekyll and Mr. Hyde (Tiến sĩ Jekyll và Ngài Hyde) của Robert Louis Stevenson đến từ một giấc mơ, cũng giống như cách giai điệu bài hát "Yesterday" đến với Paul McCartney, thành viên ban nhạc The Beatles. Danh họa người Tây Ban Nha Francisco Goya sử dụng cơn ác mộng của mình làm cơ sở cho rất nhiều tác phẩm sau này. Muhammad đã nghe thấy tiếng gọi sáng lập đạo Islam trong một giấc mơ. Một trong những giấc mơ nổi tiếng nhất thế giới là của Muhammad khi ông mơ thấy thiên sứ Gabriel đến gặp và chỉ lối ông tới Jerusalem trên một con ngựa bạc, rồi lên tới thiên đường, nơi ông nhận sự chỉ dẫn từ Chúa.

170. "Khi tỉnh giấc, chúng ta cùng chia sẻ một vũ trụ, nhưng trong giấc ngủ, mỗi người lại trở về thế giới của riêng mình." - Heraclitus

171. Dưới đây là thủ thuật mà tôi thường sử dụng với những giấc mơ.

Trước khi đi ngủ, tôi cố gắng hình dung ra vấn đề mà mình đang xử lý. Tôi không cố gắng giải quyết nó mà chỉ tạo hình ảnh rõ ràng nhất của nó trong tâm trí. Điều này giống như việc gieo hạt giống trong tâm trí. Đôi khi, tôi sẽ có được một ý tưởng cho vấn đề của mình giữa đêm khuya, lúc đó tôi sẽ ghi lại nó – nếu không, sáng hôm sau tôi sẽ quên mất. Tuy nhiên, thời gian tôi thường mơ nhất là vào lúc gần sáng, khi tôi không thật sự ngủ nhưng cũng không hoàn toàn tỉnh táo. Đây là lúc các ý tưởng được nới lỏng và tự do phát triển, và tạo ra các sự kết hợp hình ảnh khác nhau.

- Bạn cảm thấy như thế nào trong giấc mơ? (Sợ hãi, mạnh mẽ, bị tổn thương, đang yêu, điên rồ, tâm thần hay tự tin.)

- Bạn cảm nhận như thế nào về giấc mơ? (Thanh thản, xấu hổ, hào hứng, bối rối hay ngạc nhiên.)

- Có những ai trong giấc mơ? (Người yêu cũ, chú ếch Kermit, một ngôi sao điện ảnh hay Hoàng đế Nhật Bản.)

- Nó xảy ra ở đâu? (Ở nhà, tại nước Nga, ở trường tiểu học hay trên sao Thổ.)

- Những người trong giấc mơ đó làm gì? (Họ chạy, làm những việc ngu ngốc hay khám phá ra một phương pháp chữa trị ung thư?)

172. Hãy diễn giải những hình ảnh mà bạn đã tạo ra. Hãy vượt qua câu trả lời chính xác đầu tiên và tìm kiếm những đáp án thứ hai và thứ ba.

Nếu mơ thấy ai đó bắt cóc con mình, bạn có thể coi đó là dấu hiệu nên dành nhiều thời gian hơn cho lũ trẻ. Nó cũng có nghĩa là ai đó đang đánh cắp ý tưởng của bạn, hoặc bạn đã quá nghiêm túc (khía cạnh trẻ con của bạn bị mất) và nên vui đùa nhiều hơn.

Nếu mơ về cái chết, không có nghĩa là một người qua đời mà có thể là những điều được bộc lộ với bạn đã thay đổi. Sự mang thai có thể thể hiện một ý tưởng mới đang hình thành trong tâm trí. Bạn có thể mơ tới trường học và tất cả những gì liên quan đến nó: mất bài tập về nhà, đi học muộn hoặc lỡ bài kiểm tra. Điều này có thể phản ánh một tình huống mà trong đó bạn cảm thấy như mình trở lại thời học sinh và những gì bạn làm trong tình huống đó không phù hợp hoặc nằm ngoài tầm kiểm soát.

Giấc mơ có thể dẫn bạn tới việc thiết kế một nội thất mới, một cách xử trí khác với người quản lý, hoặc bạn có thể có được một giải pháp mới cho một vấn đề, sự thấu hiểu mới mẻ về bản thân. Cô con gái Athena của tôi từng mơ thấy những tên khổng lồ đuổi theo mình. Con bé chỉ có một lối thoát duy nhất là chui qua một lỗ nhỏ hình vuông trên cánh cửa. Bà ngoại nói: "Không, chúng ta không thể chui qua đó đâu!" nhưng con bé trả lời: "Có, chúng ta có thể nếu ngọ nguậy như thế này" và sau đó cả hai bà cháu đều trốn thoát. Cô bé tỉnh dậy và cảm thấy vui vì biết rằng sự khéo léo và bền bỉ của mình đã giúp giải quyết một vấn đề. Vợ tôi đã liên tục mơ về rạp hát. Và trong vòng 10 năm, từ một khán giả tại rạp hát, cô trở thành thành viên dàn của hợp xướng, diễn viên dự bị, một ngôi sao, và cuối cùng là người viết kịch bản.

173. "Đường đi lên và đi xuống là một" – Heraclitus

174. "Không ai tắm hai lần trên một dòng sông." – Heraclitus

175. "Vũ trụ lên tiếng bằng các khuôn mẫu." – Heraclitus

176. "Hãy trông chờ những điều không ngờ tới hoặc bạn sẽ không bao giờ tìm thấy nó." – Heraclitus

177. "Mọi sự vật đều vận động." – Heraclitus

178. "Những điều đối lập thì sản sinh lợi ích." – Heraclitus

179. "Một sự hòa hợp tuyệt vời được tạo ra khi chúng ta kết hợp những điều dường như không liên quan với nhau." – Heraclitus

180. "Nếu vạn vật trở thành sương khói, cái mũi sẽ trở thành bộ phận sáng suốt." – Heraclitus

181. "Mặt trời sẽ không vượt khỏi giới hạn bởi các nữ thần báo thù, người thực thi Công bằng, sẽ tìm ra nó." – Heraclitus

182. "Những kẻ yêu mến sự thông thái phải mở rộng tâm trí để đón nhận mọi điều." – Heraclitus

183. "Tôi tìm kiếm trong chính bản thân mình." – Heraclitus

184. "Biết nhiều điều không có nghĩa là thấu hiểu được mọi điều." – Heraclitus

185. "Nhiều người thất bại khi nắm bắt những điều ở ngay trong tay họ." – Heraclitus

186. "Khi không có mặt trời, chúng ta có thể thấy các vì sao." – Heraclitus

187. "Trật tự hợp lý nhất là một đống ngẫu nhiên." – Heraclitus

188. "Mọi sự vật đều thích giấu bản chất thật sự của mình." – Heraclitus

189. "Những người tiếp cận cuộc sống như một đứa trẻ chơi trò chơi, di chuyển và xô đẩy các mảnh ghép, sẽ có được sức mạnh của các vị vua." – Heraclitus

190. "Nước biển vừa tinh khiết vừa ô uế: với cá, nước biển có thể uống và mang lại sự sống; với con người, nước biển không thể uống và mang tính phá hoại." – Heraclitus

191. "Trên một vòng tròn, điểm kết thúc cũng có thể là điểm bắt đầu." – Heraclitus

192. "Bệnh tật khiến sự khỏe mạnh trở nên dễ chịu, cái đói khiến sự no đủ trở thành điều tốt và nỗi sầu muộn khiến sự nghỉ ngơi trở nên ngọt ngào." – Heraclitus

193. "Thầy thuốc gây ra vết thương để chữa lành sự đau đớn." – Heraclitus

194. "Sự vật nghỉ ngơi bằng cách thay đổi." – Heraclitus

195. "Đồ uống làm từ rượu lúa mạch sẽ tách thành các phần khác nhau nếu không được khuấy lên." – Heraclitus

196. "Khi tỉnh giấc, chúng ta cùng chia sẻ một vũ trụ, nhưng khi ngủ, mỗi người lại trở về thế giới của riêng mình." – Heraclitus

197. "Chó sủa những gì chúng không hiểu." – Heraclitus

198. "Con lừa thích rác thải hơn vàng." – Heraclitus

199. "Mọi động vật biết đi sẽ bị dẫn tới mục tiêu của mình bằng một cú đánh." – Heraclitus

200. "Cần dập tắt sự ngạo mạn hơn là một ngọn lửa rực sáng." – Heraclitus

201. "Tính cách là số phận của bạn." – Heraclitus

202. "Mỗi ngày là một mặt trời mới." – Heraclitus

203. Hãy tận dụng sự mơ hồ trong thế giới này. Nhìn một sự vật, hiện tượng và nghĩ xem nó có thể là một điều gì khác.

...