Ngày ấy hắn là một thanh niên hiền

lành, ít nói. Mồ côi cha mẹ từ bé,

hắn được người chị duy nhất nuôi

nấng, chăm sóc đến năm hắn mười

sáu tuổi thì chị theo chồng về làng

bên. Hắn chăm chỉ làm lụng, lễ

phép với mọi người và bà con láng

giềng ai cũng thương mến hắn vì

tính thật thà, chịu khó. Mặc dù ít

tuổi, hắn một mình đảm đương cả

cơ ngơi ông bà để lại và trồng tỉa

quanh năm ruộng vườn của gia

đình. Mọi người đều khen hắn là

một thanh niên có nề nếp và cho

rằng giòng họ nhà ấy tốt phúc.

Bỗng dưng một hôm năm hắn ngoài

hai mươi tuổi, làng có cơn cháy lớn.

Đó là một đêm kinh hoàng của mọi

gia đình. và mỗi khi nhắc lại, ai ai

cũng không khỏi rợn người khi nhớ

đến cảnh tàn khốc của cơn hỏa

hoạn.

Đêm hôm ấy làng có buổi hát chèo,

mọi người xúm xít quanh đình làng

từ xế chiều, không nhà nào không

có người đi xem. Gánh hát chèo nổi

tiếng từ thành phố về, ai nấy háo

hức đi xem tuồng mới và những đào

hát đẹp nổi tiếng. Đang giữa buổi

diễn, bỗng có kẻ phá hoại châm lửa

đốt những tấm bình phong và

những bức màn rủ hai bên sân

khấu. Mọi người hoảng hốt tranh

nhau tháo chạy ra khỏi đình làng.

Nhưng vì chỉ có ba lối ra vào, một

cửa lớn và hai cửa ngạch nhỏ mà

đình làng nghẹt kín hàng nghìn

người, mọi người càng cố giẫm đạp,

xô đẩy nhau trong làn khói dày đặc,

sặc sụa, lối ra vào càng ứ nghẽn.

Ngọn lửa bốc cao ngùn ngụt, nhanh

chóng phủ dày cả đình làng. Những

trụ gỗ phết dầu, những vải vóc,

phông màn... càng giúp thêm ngọn

lửa hừng hực. Những người bên

ngoài cố dập nhưng vô hiệu. Bao

nhiêu bàn, ghế, vật dụng và những

vật trưng bày bằng gỗ lâu năm

trong đình làng trở thành mồi lửa

đắc lực cho đám cháy. Tiếng kêu

gào, khóc lóc, những người thoát ra

được cuống cuồng đi tìm thân nhân

và trong cảnh hỗn độn, kinh hoàng

ấy, việc giải cứu cho những người

còn sót lại càng thêm khó khăn.

Đến nhiều giờ đồng hồ sau, có lẽ

đến tảng sáng, khi ngọn lửa thấp

dần, người ta mới bắt đầu điểm lại

những người thất lạc trong đám

cháy. Có đến cả trăm người mất

mạng đêm hôm ấy. Sáng hôm sau,

khi ngọn lửa đã tắt hẳn, mọi người

xúm quanh mang ra những xác

người cháy đen, rúm ró. Cả làng

chìm trong cảnh đau thương, tang

tóc. Không ai còn tâm trí để lưu ý

đến những việc xung quanh và hắn

một mình khóc rưng rức sau bụi tre

bên bờ sông.

*

Từ ngày ấy, hắn đâm ra lầm lì, ít

nói, thỉnh thoảng trả lời nhát gừng

hoặc hoàn toàn không ăn nhập gì

đến câu hỏi những người khác đặt

ra. Những người láng giềng quen

biết ái ngại, có người cho rằng hắn

đã phải lòng cô gái nào đó trong số

những người bỏ mạng trong vụ hỏa

hoạn năm ấy. Tuy nhiên, hắn vẫn đi

lại, sinh hoạt bình thường như

trước kia. Cho đến một hôm, sau

buổi họp chợ, hắn uể oải ra về, thơ

thẩn men theo hàng cây trong chiều

nắng xế. Đột nhiên hắn dừng phắt

lại, trân trối nhìn một phụ nữ dáng

còn khá trẻ đang cúi xuống cạnh hai

đứa bé nghỉ chân bên vệ đường.

Mắt hắn sáng lên, môi run run mấp

máy rồi bất thần chạy ào đến níu

chặt áo người phụ nữ.

"Mẹ, mẹ..., mẹ đã về!"

Người phụ nữ hoảng hốt lùi lại,

cuống quýt giằng ra khỏi tay hắn.

Hắn cuống lên, càng bấu chặt tợn

rồi kêu khóc thảm thiết.

"Mẹ ơi, mẹ đừng đi, đừng bỏ con".

Mọi người nghe tiếng huyên náo bu

quanh xem. Hắn phục xuống chân

chị, một tay bấu chặt vạt áo, tay kia

níu lấy đùi chị khóc thảm thiết.

Người phụ nữ tái mặt lắp bắp.

"Cái anh này... buông người ta ra..."

Lũ trẻ vỗ tay chỉ trỏ cười, người lớn

bối rối lắc đầu ái ngại, chẳng ai biết

phải làm thế nào để can ngăn hắn.

May sao có một cụ già quen biết gia

đình hắn đi qua, cụ vội tiến lại rồi

bảo chị.

"Chị thông cảm, cậu ấy mất cả bố

lẫn mẹ trong nạn lũ từ bé, bác gái

lúc mất trạc tuổi chị mà dáng cũng

hao hao giống chị, cậu ấy trông

nhầm đấy!"

Rồi cụ đỡ hắn dậy, ôn tồn bảo.

"Từ từ đã nào, chị ấy không đi đâu

vội mà lo, cháu bình tĩnh nào!"

Hắn còn dụi mắt thút thít khóc

nhưng trông có vẻ đã dịu xuống. Họ

còn đứng đó, ngần ngừ chẳng biết

phải làm gì, ngại hắn lại lên cơn gào

khóc. Mãi sau, hắn bẽn lẽn cúi đầu,

có lẽ hắn đã nhận ra người phụ nữ

ấy không phải là mẹ hắn. Nhưng

không ai biết được hắn nghĩ gì khi

chốc chốc hắn lại đưa mắt nhìn chị

thật trìu mến. Đến lúc mọi người

tản đi và người phụ nữ ấy đưa con

về nhà ở tận đầu làng, hắn vẫn còn

lẽo đẽo đi theo. Hóa ra chị là cháu

duy nhất của cụ Hòa, vừa goá chồng

ở làng xa dời về ở với cụ để đỡ đần

sớm hôm. Từ hôm ấy, thỉnh thoảng

người ta thấy hắn nằm ngủ khoèo

trên vạt cỏ trước ngõ nhà chị và từ

đó, người ta gọi hắn là "thằng

điên"....

Người điên như hắn quả là hiếm có

trên đời. Hắn hiền lành, ít nói,

chẳng làm hại ai bao giờ và là nguồn

tiêu khiển không dứt cho mọi người.

Đã có người nói đùa ước sao được

điên như hắn để mặc sức phát biểu

những điều cấm kỵ, kiêng dè, hay

ngang nhiên làm những điều trái

khoáy mà không hề biết sợ hậu quả.

Riêng đám cường hào ác bá và lũ

bất lương căm hắn khôn xiết vì đã

bị hắn làm mất mặt nhiều lần.

Những điều ngông cuồng hắn làm

thường là đề tài bàn tán và được

truyền kể mãi khiến những kẻ này

khó chịu vô cùng.

Chẳng hạn có lần, giữa trưa đứng

bóng, mụ Tốn, vợ góa của lão Năm

Tốn, phú hộ giàu nhất làng, chuyên

cho vay cắt cổ, đang hăm hở về nhà

sau khi đi một vòng quanh làng thu

nợ. Từ ngày lão mất, mụ càng cho

vay cắt cổ gấp bội và còn giàu hơn

cả trước kia. Mụ đang mãi nghĩ đến

những con nợ đã gặp hôm ấy, có

lúc mụ nhíu mày bực dọc khi nhớ

đến mấy con nợ bần cùng, khất mãi

chẳng trả được mà của cải toàn thứ

ọp ẹp chả có thứ gì đáng để tước

đoạt, có lúc mụ tươi mặt đắc ý khi

nhớ đến mấy món bở mụ đoạt được

từ mấy nhà khá giả trước đây nay

lâm cảnh túng bấn. Đột nhiên hắn

nhảy xổ ra từ sau bụi tre, thét

toáng lên.

"Bà phù thủy!".

Mụ giật thót mình, suýt thét lên và

chưa kịp hoàn hồn thì hắn đã huyên

thuyên.

"Bà phù thủy, xin bà làm ơn chỉ

giúp tôi bà đã dùng ma thuật nào để

dụ dỗ tiền của thiên hạ về nhà

nhiều thế?"

Mụ vừa giận vừa thẹn tím mặt

nhưng chẳng tìm được lời nào để

trả đũa hắn. Vả lại, tranh cãi với

thằng điên thì chỉ tổ tốn hơi. Mụ rít

lên qua kẽ răng.

"Đồ điên!"

Rồi mụ vội vã đi thẳng. Hắn còn gọi

với theo.

"Tôi van bà, nếu bà chỉ giúp, tôi xin

chia cho bà phần hơn..."

Những người ở quanh đấy và những

người vô tình đi qua trông thấy ôm

bụng cười rũ. Hắn ngang nhiên đi

theo sau mụ một đoạn, vừa hoa tay

múa chân, vừa làm điệu bộ hoạnh

hoẹ hệt như mụ lúc bắt nạt con nợ.

Từ ngày ấy, mọi người gọi mụ là "bà

phù thuỷ" và dù căm tức thấu

xương, mụ chả biết làm cách nào để

trị hắn.

Mặc dù lầm lì, ít trò chuyện với

những người xung quanh nhưng

chẳng hiểu sao hắn biết được nhiều

điều xảy ra trong làng, và thường là

người khuấy động, gây chú ý đến

những chuyện chướng tai gai mắt.

Chẳng hạn như việc cô Lệ, con gái

út của ông bà giáo, từ ngày bố mẹ

mất, cô bị gia đình ép gả cho ông

Huyện để được ấm thân. Cô còn

trẻ, xinh đẹp, giỏi giang nay phải

chịu luồn cúi nhà chồng và bị các

bà vợ lớn chèn ép, đay nghiến thật

khổ sở. Một hôm, hắn vô tình trông

thấy cô ngoài chợ, thế là hắn chạy

theo cô, rồi bảo.

"Này cô, cô làm ơn đổi đời cho tôi

nhé! Cho tôi làm vợ ông Huyện một

bữa, tôi sẽ dần cho lão già nhà cô

một mẻ, còn cô thì mặc sức bay

nhảy, thích nhé!"

Cô Lệ mặt đỏ bừng, cắm cúi đi. Các

bà các cô chụm đầu xì xào.

"Có lẽ hắn vờ điên để mắng khéo

thiên hạ".

Nhưng quả là hắn điên thật. Có hôm

trời nắng đổ lửa, mọi người rên xiết

dưới cái nóng thiêu đốt, ai nấy cố

làm cho xong sớm việc đồng áng để

tránh cái nắng trưa gay gắt. Thế mà

hắn cứ ngồi lì hàng giờ bên bờ lạch,

chốc chốc lại cắt tóc thả xuống

nước. Những người đi qua ái ngại,

khuyên hắn hãy dừng tay đi tránh

cái nắng trưa. Hắn lắc đầu quầy

quậy.

"Không được, tôi phải ở lại đã. Làng

mình nghèo quá, ngay cả cá cũng

trọc đầu. Để tôi cho chúng ít tóc đỡ

nắng".

Và những cái điên của hắn thường

gây cho hắn không ít tai họa. Vào

năm ông Bá bảy mươi tuổi, gia đình

ông làm lễ thất tuần rình rang để

khoe của và mở rộng giao tiếp với

đám quan lại. Mọi người ăn vận

sang trọng và mang quà tặng đến

chúc tụng râm ran. Hắn ngồi ngoài

đầu đình hát vu vơ rồi chửi đổng

một mình.

"Ôi dào, chúc thọ với chả chúc yểu!

Người ăn gan uống máu trẻ con

không cầu cho chết sớm thì chớ,

còn bày vẽ chúc tụng. Tớ thì cái

hạng ấy mang phân tới mừng".

Mấy hôm sau người ta mới thấy lại

hắn. Mặt mũi hắn thâm tím, một

cánh tay bị đánh bong gân treo

cứng đờ bên thân, mắt hắn sưng

húp trông thật đáng thương. Có ai

hỏi, hắn bảo mới đánh nhau với tùy

tùng của Ma Vương, Ma Vương

mang lốt ông Bá.

Lần khác, nhân ngày nộp thuế,

trong lúc cả làng đang lo sốt vó, có

nhà đang lạy lục xin khất thuế, hắn

ở đâu xông vào giữa đình làng lớn

tiếng với ông Nghị.

"Này, ông bảo ông là cha mẹ dân,

sao ông thu thuế cắt cổ thế? Ông có

lắm vợ, bắt bà con nộp sưu cao để

nuôi vợ con, sao ông không bớt đi

vài bà cho mọi người nhờ?".

Ông Nghị giận tím mặt. Mọi người

run sợ, lo cho hắn mang họa vào

thân. Ông Nghị quát lính trói hắn

lại, nện cho hắn một trận tơi bời.

Người hắn máu me, răng cửa gãy

nhưng hắn vẫn không cúi đầu xin

tội. Bà con thương hại hắn ốm đòn

nhưng ai cũng thầm hả hê vì thấy

ông Nghị bị một vố bẽ mặt.

*

Nhưng hầu hết những cái điên của

hắn làm trò cười cho thiên hạ. Đặc

biệt là lũ trẻ con và đám choai choai

thường đi theo hắn xem những trò

ngớ ngẩn hắn làm mỗi khi hắn có

chuyện vui buồn bất chợt. Có lần

đang buổi gặt hái, mọi người dừng

tay khi nghe lũ trẻ hét hò cười ầm ĩ

cả một góc xóm. Không ai bảo ai

nhưng mọi người đều biết hắn lại

bày ra trò gì lố bịch. Mấy thanh

niên gần đấy vội chạy đến xem. Thì

ra hắn cởi quần đội lên đầu phủ cả

mắt đang nhảy nhót giữa lũ trẻ.

Đám lực điền lôi hắn vào bụi tre, đè

hắn rồi lấy quần xuống mặc vào cho

hắn. Một anh lớn tuổi nghiêm mặt

trách hắn.

"Cậu làm trò gì thế? Lũ trẻ con và

bao nhiêu thiếu nữ ở đây, cậu cũng

phải biết điều chứ!"

Hắn bảo.

"Ôi dào, tớ thấy nhiều điều thối quá,

thà đội quần thối lên đầu, ngửi mùi

của mình còn hay hơn!"

Cả đám lăn ra cười nhưng mấy

người lớn tuổi còn răn đe hắn, dặn

hắn không được làm như vậy nữa.

Một lúc sau, hắn im lặng rồi đột

nhiên ôm mặt khóc. Hắn khóc tức

tưởi, thống thiết như cha chết mẹ

chết rồi nằm ngủ khoèo dưới gốc

tre. Thương hại hắn, mọi người kéo

nhau đi nhưng để lại cho hắn mấy

củ khoai luộc.

*

Mặc dù điên, mọi người vẫn nhìn

nhận rằng có lúc hắn cũng tỉnh táo,

sinh hoạt như người bình thường và

lắm lúc những điều hắn nói ngỡ như

là trái khoáy nhưng hóa ra cũng có

lý. Tuy nhiên, không ai dám nhìn

nhận điều này vì chúng có vẻ bạc

bẽo, phũ phàng và chỉ có điên mới

dám phát biểu như thế. Lắm lúc,

những điều hắn nói trái hẳn với đạo

lý, lễ giáo nhưng chúng làm không ít

người phải ngạc nhiên và suy gẫm

về những điều ấy.

Chẳng hạn, có lần hắn đi xem đám

ma lão Đồng nhà họ Lương. Gia

đình ấy giàu có nhiều đời, họ hàng

có người làm quan và mặc dù không

mấy ai ưa gia đình ấy, những người

trong làng cũng thay nhau đi điếu

cho có lễ. Lão Đồng lúc mất đã gần

chín mươi, bị ho lao cả gần chục

năm và là một gánh nặng cho cả gia

đình. Từ ngày ngã bệnh, lão trở nên

cáu bẳn, có lúc hung dữ với cả con

cháu và mọi người quanh lão đều

muốn lánh xa. Tuy nhiên, vì đạo lý

và với tiền của dư dật, con cháu lão

thuê người chăm sóc, thuốc thang

cho lão đầy đủ nên lão mới hưởng

được ngần ấy tuổi thọ.

Ngày đưa ma lão, nhà họ Lương làm

đám rình rang xứng với phong cách

nhà quan. Nào kèn, nào trống, nào

tụng kinh gõ mõ lẫn hát đưa ma. Có

cả một đoàn những người khóc thuê

mặc sức tru tréo kể lể đến là xôm

tụ. Hắn đến xem ra chiều thích thú

rồi đột nhiên bật cười.

"Này, sao lại khóc", hắn bảo một

người khóc thuê "ở đây chả có ai

buồn cả, mọi người đều tươi như

hoa, chả tin cứ nhìn mặt lão Phán

(con lão Đồng). Bố hắn chết mà

trông như mới đi cưới vợ lẽ, cứ kèn

trống ca xướng oang oang. Trút

được gánh nợ, ai chả mừng!"

Rồi hắn cười cười bảo.

"Bà đi khóc thuê lần này chắc kiếm

được khá đấy nhỉ, cũng mừng cho

bà. Cố mà khóc cho đáng tiền nhé,

để chiều còn được cho ăn cỗ nữa.

Quả là một ngày vui cho mọi người,

chả hiểu làm thế nào mà bà vờ khóc

được!".

Rồi hắn cất giọng oang oang hát

theo đám hát đưa ma, mặt hắn

trông hớn hở và điệu bộ vung vẩy

khác hẳn với lời ca bi ai của bài hát.

Những người trong nhà họ Lương

cau mặt khó chịu nhưng không ai

dám xua hắn đi, ngại hắn lại phát

biểu những điều chối tai hay làm

ầm ĩ thì chẳng ra thể thống gì nữa.

Đôi khi người trong làng nhắc nhau

trông chừng hắn vào những dịp có

lễ lạc, đình đám vì không ít nhà bị

hắn quấy rối như nhà họ Lương.

Thông thường, nếu hắn có đi xem lễ

hay phát biểu linh tinh, người tinh ý

hay khéo nói chỉ cần vờ làm khổ hay

nhờ hắn việc gì đó là có thể xua hắn

đi nơi khác. Tuy nhiên, không phải

bao giờ hắn cũng bị lừa và có nhà

đã từng bẽ mặt khi bị hắn oang

oang vạch mặt trước đám đông. Tối

kỵ là những tỵ hiềm, tranh chấp

hoặc những điều những người có

mặt ở đấy phát biểu về nhau sau

lưng bị hắn lôi toẹt ra giữa mọi

người. Và cứ thế, hắn ngang nhiên

mỉa mai, có lúc còn chửi bới, phỉ

nhổ những lễ nghi, phép tắc và

những tập tục xã giao của người

đời. Có người tức điên lên suýt nện

cho hắn, có người xấu hổ muốn đào

đất mà trốn nhưng không ai làm gì

được hắn vì ngại mang tiếng đi gây

gổ với thằng điên. Vì thế, hắn càng

ngông nghênh hơn, ngang nhiên đi

đến bất cứ lễ, tiệc nào hắn thích và

mặc sức làm trò cười cho thiên hạ.

Chẳng hạn, có lần hắn đi xem đám

cưới con trai nhà lão Kiện. Hắn đến

vừa lúc mọi người đang hớn hở,

xúng xính trong áo quần mới chuẩn

bị làm lễ đón dâu. Thoạt đầu, hắn

còn kiễng chân, nghển đầu ngoài

góc rào trông vào, nhưng đột nhiên,

hắn hăng hái tiến vào rồi không ai

mời ai mọc, nghiễm nhiên ngồi vào

một bàn cạnh cửa chính. Người nhà

lão Kiện lo lắng nhìn nhau, chưa ai

biết làm thế nào để xua hắn đi thì

hắn đã cất giọng cười cợt.

"Vui quá nhỉ, thì cũng cố cho được

một ngày như ai chứ mai đây lại

chửi nhau như chó". Rồi hắn tặc

lưỡi, lắc đầu vẻ thương xót. "Lại

thêm một miệng ăn, có cố cũng chả

vui được, không khéo lại vác về của

nợ"

Mụ vợ lão Kiện xanh mặt, đi ra đi

vào không biết làm thế nào để đuổi

khéo hắn, sợ hắn lên cơn làm quấy

thì hỏng cả bữa tiệc, mà lờ hắn

cũng không được vì đã gần đến giờ

rước dâu. Hắn trông chừng cũng

biết thế, cứ thản nhiên ngồi rung

đùi hát nghêu ngao, chốc chốc lại

phát biểu những điều thật chối tai.

Một lát sau, may sao gã con trai

nhỏ nghĩ ra một cách liền rỉ tai mẹ

hắn. Mụ Kiện hớn hở vào nhà ngay

rồi mang ra nào áo gấm, quần lụa,

khăn đóng, giày thêu đến trước mặt

hắn. Rồi mụ cất giọng đon đả mời

hắn vào nhà thay đồ để cùng với

"gia đình" làm tiệc rước dâu. Hắn

đang gật gù theo tiếng nhạc đột

ngột dừng lại rồi trố mắt nhìn mụ

Kiện. Vẻ bối rối lẫn hoang mang

hiện trên mặt hắn, hắn lắc lắc đầu

vẻ không hiểu khiến mụ Kiện phải

nhắc đi nhắc lại mấy bận. Rồi, đột

ngột như khi đến, hắn đứng dậy đi

thẳng không cất thêm lời nào. Mọi

người nhà lão Kiện thở phào nhẹ

nhõm, mụ Kiện thầm tạ ơn ông bà

các bác đã mách nước cho nhà mụ

thoát khỏi một vụ lôi thôi ngày đi

cưới dâu đầu.

*

Đôi khi người trong làng lấy làm

may mắn khi có được một gã điên

như hắn. Không những hắn tạo ra

không ít chuyện đùa cho thiên hạ,

đôi lúc hắn cũng giúp ích được

người khác và điều này khiến những

người trong làng quý hắn và quan

tâm đến hắn. Những lúc như thế,

những người lớn tuổi thường nhắc

nhau về bố mẹ, ông bà hắn là

những người hiền đức và tiếc cho

hắn đã không may mất trí. Nhưng

cũng có lúc họ tranh cãi nhau rằng

hắn không thật sự mất trí vì những

điều hắn nói, hắn làm thường chuẩn

xác mặc dù rất ngông cuồng. Nhưng

có người không đồng ý vì rõ là điên

mới làm những điều như thế, bằng

chứng là mới vài hôm trước hắn lại

làm cả làng xôn xao vì cái điên của

mình.

Hôm ấy cả làng tập trung gặt hái và

đập lúa cho đến xẩm tối nhân dịp

có trăng. Ngoại trừ người lớn tuổi

và trẻ em, đa số thanh niên và

những người có sức vẫn còn ngoài

đồng, chỉ có lác đác dăm ba nhóm

cắt lúa đang trên đường về nhà. Đột

nhiên từ hướng đầu làng có tiếng

lao xao, rồi tiếng chân chạy vội

đến, tiếng kêu gọi nháo nhác trong

bóng tối nhập nhoạng khiến những

người quanh đấy lo lắng không biết

điều gì đã xảy ra. Những người

không bị vướng bận vội chạy đến

nơi đám đông đang tụ tập quanh

gốc vú sữa cạnh miếu thờ. Tiếng kêu

cứu của một thằng bé trai vọng

xuống đâu đó từ trên cây vú sữa

làm những người dưới đất nhốn

nháo.

"Bố ơi bố..., cứu con với..., con

không dám xuống..."

Nó kêu khóc ngày một khẩn thiết.

Thỉnh thoảng, tiếng cành cây gãy

răng rắc, lá rơi lào xào và tiếng nó

thét lên cho hay nó đang cuống lên

và làm gãy những cành xung quanh.

Những người quanh đấy lo sốt vó

nhưng chẳng ai dám trèo lên mang

nó xuống. Có ai đó cho hay nó là cu

Tín con anh Nhân nhà ở cạnh đấy,

bố nó đã đi chợ huyện hôm sau mới

về, mẹ nó vừa hay tin hớt hải từ

ngoài đồng chạy về đang cuống lên

vì sợ. Chị vừa cố ghìm nước mắt

vừa lắp bắp bảo con.

"Con... con cố lên nào, từ từ tụt

xuống, cứ... cứ... bám vào những

cành to...".

Chị nấc lên, nước mắt ràn rụa. Trời

tối dần, những người tụ tập quanh

đấy ngày càng đông nhưng không ai

dám lên tiếng, chỉ có hai mẹ con

nức nở khóc. Người ta bàn nhau

mang thang đến nhưng cây vú sữa

lâu năm cao bằng hai, ba nóc nhà,

chẳng có thang nào với tới. Vả lại,

tàng lá um tùm không thể nào gác

thang lên thân cây được. Không ai

bảo ai nhưng mọi người đều nghĩ

đến Thân, người đã ngã từ trên cây

vú sữa xuống chết cách đó mấy

chục năm và người ta lập miếu thờ

dưới gốc cây. Từ ngày ấy, không ai

dám trèo lên cây vú sữa mặc dù nó

luôn tươi tốt và chi chít những quả.

Hơn nữa, người ta kháo nhau trước

đây có người trông thấy có đôi rắn

làm tổ trong tàng cây vú sữa um

tùm. Ai cũng biết cho dù giữa ban

ngày chưa chắc có ai dám trèo lên

cây huống hồ trong lúc trời tối thế

này, có thương thằng bé lắm cũng

chịu.

Không ai nhận thấy hắn vừa đến bên

ngoài, đang kiễng chân nghiêng ngó

cố xem điều gì xảy ra dưới gốc cây.

Lúc đã hiểu ra sự việc, hắn lập tức

rẽ đám đông rồi không nói lời nào,

thoăn thoắt trèo lên cây. Mọi người

quanh đấy nín bặt, hồi hộp lắng

nghe tiếng hắn trèo lào xào lên cao

dần. Người mẹ đứa bé níu cánh tay

bạn, người run lên bần bật. Đứa bé

đã thôi kêu gào, chỉ rên khe khẽ và

thút thít khóc. Mãi sau, những

người chờ dưới gốc cây ngỡ như

hàng giờ đã trôi qua, người ta nghe

tiếng cành cây răng rắc, tiếng lá cây

lao xao và tiếng đứa bé xuống thấp

dần. Hắn vẫn không nói một lời nào

khi đã tụt xuống đến cành ngang

cuối cùng, đứa bé bám chặt quanh

cổ hắn. Những người bên dưới đưa

tay đỡ lấy đứa bé đang lịm đi vì sợ.

Người mẹ ôm ghì lấy con nức nở

khóc. Những người quanh đấy ôm

lấy hai mẹ con vỗ về, cánh đàn ông

vỗ vai hắn mến phục, hắn chỉ cắm

cúi đi thẳng.

Từ dạo ấy, những người trong làng

thương mến hắn hơn cả trước kia.

Vốn đã được láng giềng và những

người quen biết gia đình hắn quan

tâm đến, nay hắn còn được bà con

khắp làng ưu ái, san sẻ, chia sớt cho

hắn từ rượu chè, quà bánh đến

chăm sóc lúc trái gió trở trời.

*

Thế rồi một hôm, cụ Khoan đi vớt

cá sớm trông thấy xác hắn. Sau phút

bàng hoàng, cụ trở về làng gọi thêm

người đến giúp mang xác hắn về.

Những người quen biết gia đình hắn

hay tin đến xem. Hắn chết như

người nằm ngủ, mắt mơ màng,

miệng như còn phảng phất nụ cười.

Có người bảo đêm hôm trước trông

thấy hắn kiếm đâu ra lưng chai

rượu, có người thấy hắn ngồi hát

rôm rả ngoài bờ đê. Có lẽ hắn say

quá, ngã xuống sông chết đuối.

Không có thân nhân, những người ở

đấy bàn nhau nên chôn cất hắn

nhanh chóng. Đám tang hắn thật

đơn sơ, người ta nhặt nhạnh mớ áo

quần hắn thường mặc hàng ngày và

dùng chiếc chiếu cũ hắn vẫn thường

nằm quấn xác hắn lại. Đám thanh

niên đào huyệt cho hắn cạnh mộ

ông bà cụ bố mẹ hắn. Đám tang hắn

không kèn, không trống, không

nước mắt nhưng số người đến

quanh mộ hắn đông vô kể. Có người

đến xem vì tò mò, nhưng cũng có

người đến để tiễn đưa hắn lần cuối.

Lúc hạ huyệt, không có người thân,

chỉ có mấy người quen biết với gia

đình hắn đến ném đất vào huyệt.

Thế rồi, không ai bảo ai, những

người có mặt ở đấy lần lượt ném

cho hắn một nắm đất. Cứ thế, từng

người, từng người một, đến khi

đoàn người chấm dứt, mộ của hắn

cao như một ổ mối, cao hơn bất cứ

một cái mả nào từng thấy từ trước

đến nay.

Rồi mọi người kéo nhau ra về,

không khí đột nhiên im lặng, chùng

xuống. Không ai bảo ai nhưng mọi

người đều cùng chung một ý nghĩ.

Thế là hết, từ nay làng này mất đi

một người. Không còn nữa những

đêm ồn ào, bát nháo, chó sủa râm

ran đuổi theo hắn cười nói oang

oang một mình; không còn nghe

thấy những lời châm chọc điên

khùng mà chí lý khiến mọi người hả

dạ. Không còn nữa những niềm vui,

nỗi buồn của người điên để giúp vui

cho những người xung quanh. Làng

của họ từ nay sẽ chìm trong im lìm,

chỉ còn có lo toan, nhọc nhằn, và

người điên trở thành huyền thoại

mọi người còn nhắc đến và kể mãi

cho nhau nghe cho đến tận đời sau.