1.1. Đạo đức là cái "gốc" của con người

Cơ sở để Hồ Chí Minh khẳng định vai tṛ của đạo đức

Một là, xuất phát từ yêu cầu khách quan của sự nghiệp cách mạng xă hội chủ nghĩa. Mới mục tiêu xóa bỏ xă hội cũ, xây dựng xă hội mới với những lư tưởng và khát

vọng cao đẹp do đó: sự nghiệp đấu tranh giành độc lập dân tộc và xây dựng chủ nghĩa xă hội là một sự nghiệp lớn đầy khó khăn, gian khổ và nặng nề. Sự nghiệp đó đ̣i hỏi sự cố gắng của nhiều người, nhiều thế hệ người Việt Nam nên đ̣i hỏi phải tu dưỡng, rèn luyện đạo đức

Vai tṛ của đạo đức cách mạng c̣n thể hiện ở chỗ đó là thước đo ḷng cao thượng

của con người. Theo Hồ Chí Minh, Xă hội phân công cho mỗi người công việc khác nhưng ai giữ được đạo đức cách mạng đều là người cao thượng.

Hai là, đạo đức là vũ khí sắc bén cho cuộc đấu tranh của dân tộc.

Cách mạng muốn thắng lợi phải có Đảng lănh đạo. Đảng muốn lănh đạo cách mạng

thành công th́ Đảng phải là "đạo đức, là văn minh". Xét đến cùng, văn minh là trí tuệ mà người cách mạng cần có. C̣n đạo đức là phẩm chất con người cần phải có trong cuộc đấu tranh ấy. Người cách mạng cần có cái tâm trong sáng, cái đức cao đẹp trong quan hệ với giai cấp với nhân dân, với dân tộc.

Cách mạng muốn thành công phải có đội ngũ cán bộ cách mạng có đạo đức, đức là

gốc của người cán bộ nhưng phải đặt trong mối quan hệ biện chứng với tài. Có đức phải có tài, nếu không sẽ không có lợi ích ǵ, thậm chí c̣n hại cho dân. 

1.2. Những phẩm chất đạo đức cơ bản của con người Việt Nam trong thời đại mới 

1.2.1. Yêu thương con người

Là chuẩn mực đạo đức bao trùm nhất, cao đẹp nhất. Nó là điểm xuất phát trong tư

tưởng đạo đức Hồ Chí Minh, được nâng lên thành chủ nghĩa nhân văn kiểu mới.

Yêu thương con người là t́nh cảm rộng lớn, nhưng ở Hồ Chí Minh không chung khung tŕu tượng mà được nhận thức và giải quyết theo quan điểm của chủ nghĩa Mác Lê nin: trước hết được dành cho các dân tộc và người lao động bị áp bức

Yêu thương con người ở Hồ Chí Minh vừa sâu sắc, rộng lớn, vừa gần gũi cụ thể.

Yêu thương con người c̣n thể hiện trong quan hệ của Hồ Chí Minh với đồng chí, đồng đội, bạn bè, người thân thể hiện ở sự nghiêm khắc với ḿnh, rộng răi với người khác, độ lượng, nâng người khác lên chứ không hạ thấp, vùi dập họ. 

1.2.2. Trung với nước, hiếu với dân

Hồ Chí Minh sử dụng khái niệm của Nho giáo của truyền thống dân tộc nhưng đă cách

mạng hóa nội dung của khái niệm đó. Đây là sự kết tinh chủ nghĩa yêu nước, chủ nghĩa nhân 

đạo là ư thức mănh liệt của con người Việt Nam với Tổ quốc, là chuẩn mực đạo đức có ư nghĩa hàng đầu.

Nội dung:

- Trung với nước.

Khái niệm nước bị đảo ngược: Nước trước kia là của Vua, dân phải trung với vua, nay

nước là của dân, dân lại làm chủ đất nước nên trung với nước tức là trung với dân do vậy:

Cá nhân phải đặt lợi ích của Đảng, của cách mạng, của tổ quốc lên trên hết, trước hết. Suốt đời hy sinh phấn đấu v́ độc lập tự do của Tổ quốc, v́ chủ nghĩa xă hội. Thực hiện tốt mọi chủ trương, chính sách của Đảng và nhà nước.

- Hiếu với dân:

Thấy được sức mạnh thực sự của nhân dân: bao nhiêu quyền hạn đều của dân, bao

nhiêu quyền hành và quyền lực đều ở nơi dân.

Tin dân, học dân, lắng nghe ư kiến của dân, gắn bó mật thiết với dân, tổ chức, vận động

nhân dân thực hiện tốt đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng và nhà nước.

Chăm lo đời sống vật chất và tinh thần cho nhân dân.

Tóm lại là phải thực hiện: Nắm rơ dân t́nh, hiểu rơ dân tâm, nâng cao dân trí, cải thiện dân sinh.

.2.3. Cần, kiệm, liêm, chính,chí công vô tư

Đây là biểu hiện cụ thể của "Trung với nước, hiếu với dân, là phẩm chất mà Hồ Chí

Minh đề cập tới nhiều nhất trong một cuộc đời lănh đạo cách mạng của Người từ tác phẩm "Đường kách mệnh" đến di chúc cuối cùng.

Hồ Chí Minh đă sử dụng khái niệm cũ của đạo đức phương Đông để nói tới yêu cầu

Nội dung:

đạo đức mới. Mỗi luận điểm Người cụ thể hóa nội dung để phản ánh hiện thực.

Cần: Siêng năng, cần cù, không lười biếng, không ỉ lại, tự lựa cách sinh

Kiệm: Tiết kiệm thời gian, sức lực, của cải. Kiệm không phải là bủn xỉn, những cái

đáng tiêu th́ tiêu, những cái không đáng tiêu th́ một xu cũng không tiêu. Cần kiệm gắn liền với nhau để nâng cao năng suất lao động, để tích lũy vốn.

Liêm: Trong sạch, không tham lam: tôn trọng, giữ ǵn của nhân dân, không tham địa

vị, không ham tiền tài, không ham sung sướng, không ham tâng bốc.

Chính: là không tà, mà thẳng thắn, đứng đắn với ḿnh, với người với công việc.

Chí công vô tư: Không v́ cá nhân trước mà đem ḷng vô tư nghĩ tới người, tới việc lo

trước thiên hạ, vui sau thiên hạ. Phấn đấu v́ lợi ích của Tổ quốc, của Đảng của nhân dân lên trên hết, trước hết. 

1.2.4. Tinh thần quốc tế trong sáng

Đây là một nội dung quan trọng nhất trong những phẩm chất đạo đức cộng sản, được

h́nh thành từ bản chất quốc tế của giai cấp công nhân. 

 Từ chủ nghĩa yêu nước đến với chủ nghĩa Mác Lênin Người chỉ rơ chủ nghĩa yêu nước chân chính là một bộ phận của phong trào vô

sản quốc tế, do vậy phải có tinh thần quốc tế vô sản

1. 3. Những nguyên tắc xây dựng đạo đức mới.

1.3.1. Gắn nhận thức về đạo đức với việc rèn luyện đạo đức hàng ngày

Người chỉ rơ: "Đạo đức cách mạng không phải trên trời sa xuống, Nó do đấu tranh rèn

luyện bền bỉ hàng ngày mà phát triển và củng cố, cũng như ngọc càng mài càng sáng, vàng càng luyện càng trong"37.

Rèn luyện, tu dưỡng đạo đức phải tự nguyện, tự giác gắn với hoạt động thực tiễn, rèn

luyện trong đời tư, cũng như "đời công".

1.3.2. Nói đi đôi với làm, phải nêu gương về đạo đức 

Trong suốt sự nghiệp của Người, Hồ Chí Minh là tấm gương sáng về đạo đức cách mạng: nói ít, làm nhiều, thậm chí có những vấn đề làm mà không nói.

Đây chính là một truyền thống văn hóa đạo đức của dân tộc, đó là tư tưởng "thân

giáo", muốn giáo dục tốt th́ phải nêu gương.

Hồ Chí Minh chỉ rơ đạo đức cách mạng hoàn toàn khác biệt với đạo đức giả, đạo đức

Nói đi đôi với làm tức là chống thói đạo đức giả, để không làm mất ḷng tin của dân

của giai cấp bóc lột. Đạo đức cách mạng nhằm phục vụ lợi ích của giai cấp công nhân, nhân dân lao động và của cả dân tộc.. 

đối với Đảng với chế độ.

1.3.3. Xây đi đôi với chống, phải tạo thành phong trào quần chúng rộng răi

Cách mạng xă hội chủ nghĩa là một quá tŕnh đấu tranh lâu, gian khổ và phức tạp. Hồ

Chí Minh chỉ rơ có ba loại kẻ địch: Chủ nghĩa tư bản và đế quốc, thói quen và truyền thống lạc hậu và chủ nghĩa cá nhân, vị trí vai tṛ của ba loại địch đấy khác nhau nên đều phải chống.

Muốn thắng kẻ địch đấy, lực lượng phải mạnh, nhưng trong mỗi con người trong Đảng

do nguyên nhân khác nhau nên không phải mọi người đều tốt, mọi việc đều hay nên phải có xây và chống trong xây dựng đạo đức.

Vậy xây cái ǵ? Xây cái đúng, cái tốt, cái thiện, cái đẹp để hướng tới giá trị chân, thiện,

mỹ.

Chống là chống cái ác, cái vô đạo đức.

Mục đích cuối cùng là xây dựng con người có đạo đức và nền đạo đức mới Việt Nam.

Xây đi đôi với chống như thế nào? Phải phù hợp với nghề nghiệp lứa tuổi, giai cấp,

tầng lớp¼.trong hoàn cảnh và điều kiện khác nhau.

Xây đạo đức mới: Giáo dục phẩm chất đạo đức, chuẩn mực đạo đức từ gia đ́nh, nhà

trường, xă hội. Phải cụ thể hóa phẩm chất đạo đức chung cho mọi đối tượng. Khơi dậy tính tự giác rèn luyện đạo đức ở mọi người, nhất là cán bộ, đảng viên.

Chống cái xấu, cái hư hỏng phải đi liền với xây. Phải phát hiện sớm cái xấu, cái sai.

Phát động phong trào quần chúng hướng vào đấu tranh chống cái xấu như hiếu danh, kiêu ngạo, cậy thế, hư hóa địa phương chủ nghĩa, bè phái, hoạch họe với dân, hẹp ḥi¼.