Xã hội học đô thị

Khái niệm và đối tượng nghiên cứu xhh đô thị

Khái niệm: Là 1 điểm dân cư hiện đại, là nơi tập trung những dân cư có những hoạt động phi nông nghiệp, thực hiện các chức năng sản xuất công nghiệp, giao thông vận tải và dịch vụ và là nơi tập trung chức năng quản lý hành chính của 1 địa phương.Đó còn là trung tâm chính trị , kinh tế, vh , kh của 1 vùng, 1 lãnh thổ nhất định

Xã hội học đô thị :Là 1 nhánh của xhh chuyên biệt, xhh đô thị nghiên cứu về nguồn gốc, bản chất và các quy luật ptvà hđ của đô thị

Đối tượng nghiên cứu: là xã hội học đô thị, trong đóyếu tố phi nông nghiệp là cơ bản nhất , nghiên cứu đô thị dưới các hình thức cơ cấu, quá trình pt củ đo thị mà trong đó tập trung lí giả bản chất và môi trường đô thị

Nhiệm vụ : nghiên cứu quy luật hình thành và pt của đô thị và những cộng đồng dân cư sinh sống trên lãnh thổ đô thị , từ đó đưa ra dự báo về tương lai pt của đô thị và kiến nghi các biện pháp khắc phuc các mặt hạn chế của đô thị

Hệ các vấn đề nghiên cứu xhh đô thị

_Nghiên cứu quá trình đô thị hóa

+Nghiên cứu sự hình thành và pt của đô thị dc thể hiện cụ thể ở 2 mặt chất và lượng

+Nghiên cứu quá trình đô thị hóa về mặt định lượng và định tính

+Nghiên cứu mô hình tp siêu đô thị

_Nghiên cứu về cơ cấu đô thị

+Về o gian vật chất đô thị

+Về cơ cấu nghề nghiệp, phân bố dân cư xh

+Về tính cơ động xh

+Về sự phân tầng xh

_Nghiên cứu về vh, lối sống đô thị

_Nghiên cứu về quản lí và điều khiển đô thị

_Nghiên cứu về mô hình các đô thị

Lịch sử hình thành và pt dô thị

Lich sử:

_Thòi kì thứ 1 :

+Sx chủ yếu vẫn là nông nghiệp, tiểu thủ công nghiệp còn rất nhỏ cho nên đô thị vẫn hòa đồng với nông thôn

+Đường xá nhà cửa chật hẹp, mức độ ô nhiễm cao

+Vị trí các thnành phố phụ thuộc và yếu tố địa lí

+Điển hình tp là những người giàu, là giai cấp thống trị

_Thời kì pt thứ 2

+tiểu thủ công nghiệp , công nghiệp nhẹ và công nghiệp hoa pt rất nhanh

+Quá trình khai phá đất đai nông nghiệp pt mạnh

+Đã có sự thuê mướn nhân công , giao lưu buôn bán cũng rất pt

+Các thành phố dc xây dựng kiên cố , là nơi ở của lãnh chúa pk và tăng lữ.Quy mô tp dc mở rộng, dân số tăng nhanh dã thu hút dc quá trình di dân ra thành thị

_thời kì pt thứ 3:

+Công nghiệp pt rất mạnh, nông nghiệp mang tính chất thương mại. Hệ thống gt pt nhanh. Hệ thống thông tin liên lạc pt, các nhà máy lớn chiếm ưu thế. Đời sống xh ngày càng phong phú đa dạng. Đây là thời kì khoa học công nghệ tin học. Đời sống kinh tế xh dc nâng cao cả về số và chất lượng. Dịch vụ pt mạnh me, từ đó kéo theo sự thay đổi cấu trúc đô thị

Quá trình đô thị hóa trên thế giới ?

_Cuộc CM đô thị lần thứ 1 : diễn ra từ 8000 năm trước công nguyên vào thời kì đồ đá mới . Lần đầu tiên trên thế giới xuất hiện 1 khu định cư kiểu đô thị, đó là tp Jericho, vơi dân cư khoảng 600 người

_Cuộc CM đô thị lần thư haibắt đầu từ giữa thế kỉ XVIII ở châu Âu, sau đó lan sang Bắc Mĩ, đây là hệ quả của quá trình công nghiệp hoa tư bản chủ nghĩa từ thời kì này

_Ngày nay đang diễn ra cuộc Cm đô thị lần 3, diễn ra ở các nước thuộc thế giới thứ 3

Như vậy có thể chia quá trình đô thị hóa trên thé giới thành 3 thời kì

_Thời kì thứ 1 :Đây là thời kì đô thị hóa tiền công nghiệp, với chiếc xa quay, biểu trưng của nền văn minh nông nghiệp ứng voi cuộc CMKH lần thứ 1

_Thời kì thứ 2 : đây là thời kì đô thị hóa công nghiệp với chiếc máy hơi nước biểu trưng của nền văn minh công nghiệp ứng voi cuộc CMKH lần thứ 2

_thời kì đô thị hóa hậu công nghiệp với chiếc máy điện tử biểu trưng của nền văn minh kh công nghiệp ứng voi cuộc CMKH lần thứ 3

Như vậy quá trình đô thị hóa nổi bật lên các điểm sau

_Các dòng di cư mạnh me từ nông thôn vào đô thị khiến cho tỉ lệ dân cư đô thị tăng nhanh: số lượng đô thị mới xh ngày càng nhiều . CÁc đô thị cũ ngày càng lớn lên và phình to ra

_Đời sống xã hôi dần dần mang tính chất đô thị nhiều hơn nông thôn với các hiệp hội phố phường . Hàng loạt cơ quan chức năng ra đời, tạo nên các mối quan hệ xh phong phú, diễn ra sụ phân cực xh ngày càng mạnh mẽ giữa kẻ giàu người nghèo

Qua trình hình thành và pt đô thị ở VN

_Thòi kì phong kiến :các thành thị chủ yếu là các thành thị hành chính và thương mại . Về kinh tế trong khuôn khổ nền kinh tế tiểu nông đóng kín, về chính trị xã hội : quan hệ cộng đồng làng xã chiếm ưu thế tuyệt đối, thành thị lúc này o có vai trò và địa vị kt đối với nông thôn và xh nói chung. Thoi kì này, sụ pt của các đô thị luôn bị kiềm chế chặt chẽ.Tóm lai đô thị dưới thời phong kiến là sự hòa đồng của thành thị và nông thôn

_Thời kì thuộc địa (1858-1954):Thực dân Pháp cho xây các con đường gt quan trọng, các tp , thương cảng dc mở rộng. CÁc đô thị VN cũng từ đó mà pt. Tuy nhiên các tp thời kì này chưa thu hút dc di dân . Thực chất các tp Vn thời kì thuộc dịa nàychủ yếu là giữ vai trò trung tâm hành chính , là trung tâm thương mại, là trạm cuối cùng để vơ vét tài nguyên mang về chính quốc

_Thời kì 1955-1975

+Miền Bắc:tiến hành Cn hóa, các tp lớn dc củng cố và pt, các trung tâm CN, điểm dân cư dc hình thành và pt.Song do đăc diểm của chiến tranh nên các đô thị thời kì này có quy mô nhỏ gọn để thực hiện hai chức năng vừa sx, vừa chiến đấu

+Miền Nam: do chính sách khủng bố và chiến dịch bình định thôn nên đã xảy ra tình trạng di dân bắt buộc vào tp . Ở miền namđã xảy ra quá trình đô thị hóa cưỡng bức khiến cho các tp quá tải

_Thời kì 1975 đến nay: quá trình đô thị hóa đã lấy lại nhịp độ pt bình thường trong dk hòa bình. Nhiều tp mới ra đời, xh nhiều điểm dân cư đô thị . Mạng lưới đô thị của cả nước có hơn 500 tp, thị xã thị trấn. Quá trình đô thị hoa mang những đặc điểm cơ bản sau:

+Chức năng của các to về cơ bản vẫn như cũ và pt thêm 1 số chức năg mới như du lịch, sx, dịch vụ

+Quy mô kiến trúc đa dạng, phong phú

+Chức năng vị trí nhà ở thay đổi

+Đời sống xh ngày càng dc nâng cao

Đời sống đô thị

Đặc điểm của đời sống đô thị

_Sự biến đổi của cơ cấu xh dân cư đô thị :tỷ lệ dân cư làm việc trong các khu vực ngoài quốc doanh càng nhiều, các hợp tác xã cũng dc dc giải thể. Cơ chế thị trường và quá trình tư nhân hóa dã làm gia tăng khu vực kinh tế thứ 3, đặc biệt là lĩnh vực dịch vụ, lđ thất nghiệp ngày càng nhiều, di dân từ nông thôn ra đô thị tăng

_Sụ phân hóa giàu nghèo, phân tàng xh trong cư dân dô thị: do sự tác động trực tiếp của việc cải cách kt. Tại các đô thị lớn, vấn đề phan tầng xh, phân hóa giàu nghèo càng mạnh mẽ. Trong kt, thể hiên ở sự chênh lệch về thu nhập và thù lao. Trong giáo dục là tình trạng thất học và bỏ học của con nhà nghèo, trong lĩnh vực xh là việc khám chữa bệnh, an sinh nhà ở

_Sự chuyển đổi các định hướng gia trị của các nhóm trong xh: Trước đây,các giá trị cá nhân, gia đình, nhóm xã hội, dân tộc thường dc đề cao, ngày nay, thay vào đó là các lợi ích cá nhân, vật chất dc phát huy 1 cách tuyệt đối trong cơ chế thị trường, nó lấn át các giá trị văn hóa tinh thần đích thực của đời sống

_Sự thay đổi chức năng vai trò trong guồng máy điều hành và quản lý đô thị: tập trung vào các hệ thống pháp chế XHCN: hệ thống gd đô thị, hệ thống y tế, hệ thống an ninh, hệ thống pháp luật

_Dân số đong, mật độ cư trú caovà sự hỗn tạp về mặt xh phức tạp và đa dạng: do nguồn gốc cư trú và các dòng nhập cư thường xuyên hoặc di cư con lắc tù nông thôn vào thành thị gây ra sự bùng nổ dân số

Tóm lại đời sống xh của các đô thị Vnhiện nay và các vấn đề pt đô thị đang là 1 bức khảm sặc sỡ màu sắc của các vấn dề kinh tế xh đan xen nhau

Vấn dề quản lí và pt đô thị ở nước ta hiện nay: mới chú í pt cơ sở hạ tầng, chưa chú í dến:

_Bộ phân cung cấp kt

_Vấn đề nhà ở

1 số gợi mở cho việc quản lí,quy hoạch xd:

_Tập trung định hướng chiến lược pt về không gian đô thị trong mối quan hệ kt xh và môi trường

_Quy hoạch cơ sở hạ tầng theo quy mô pt của nó trên nguyên tắc bảo đảm không gian, và kiến trúc văn hóa xh truyền thống

_Duy trì hoặc đổi mới các chức năng thiết chế xh cho phù hợp với dk đô thị CN, trung tâm chính trị và văn hóa như: giáo dục, hệ thống an ninh xh, hệ thống pháp luật... đẻ dảm bảo trật tự xh đô thị lành mạnh

_Chúy ý các chính sách xh về phúc lợi cho các tầng lớp nhân dân đô thị , đặc biệt là các đối tượng ưu tiên, người có công với CM, trẻ em, người già cô dơn, bệnh tật , nghèo khổ, người vô gia cư và các đối tượng yếu thế khác